Vorige maand werden de grote steden onaangenaam verrast door het plan van staatssecretaris Sander Dekker om de komende jaren honderd miljoen euro te korten op het budget voor achterstandsleerlingen. Ondertussen toont breedschalig onderzoek aan dat de segregatie in het onderwijs – voorzichtig, maar onmiskenbaar – toeneemt en breekt Europa zich het hoofd over vluchtelingen. Wat betekent deze politieke werkelijkheid voor scholen? Welke houding moeten zij zich aannemen? Géén houding aannemen, is in ieder geval geen optie, moeten de organisatoren van de Onderwijs Research Dagen (ORD) gedacht hebben. Zij nodigden de Amerikaanse hoogleraar James Banks uit, die er wat betreft zijn opvattingen over diversiteit en onderwijs geen doekjes om windt. Op 26 mei houdt hij een lezing in Rotterdam.
Banks toont zich in interviews en populair-wetenschappelijke publicaties vaak pamflettistisch. De discussie over onderwijs en culturele diversiteit, brengt hij terug tot een simpele tegenstelling: scholen zorgen voor onderwijs dat óók leerlingen uit minderheidsgroepen verder helpt, of ze doen het niet.
Banks wordt vaak ‘de vader van multicultureel onderwijs’ genoemd. Hij redigeerde een vierdelige encyclopedie over diversiteit en onderwijs (2012) en schreef The Routledge International Companion to Multicultural Education (2009). In internationaal vergelijkend onderzoek kijkt hij onder meer hoe machtsstructuren groepen uitsluiten op grond van etniciteit, taal, sekse of religie.
Scholen kunnen helpen om uitsluiting of onderdrukking van minderheidsgroepen te voorkomen, stelt Banks. Bijvoorbeeld met goed burgerschapsonderwijs. En dat is dus niet leerlingen historische en politieke feiten uit hun hoofd laten leren, of het ontwikkelen van ‘een nationale trots’. Nee, belangrijk is dat leerlingen ontdekken hoe complex vrijheid is, wat ongelijkheid is en hoe je als ‘betrokken burger’ onrechtvaardigheid kunt aankaarten.
Erkenning van diversiteit
moet in het hele onderwijs doorklinken
Vooral als een land te maken krijgt met grote groepen migranten, valt het belang van goed burgerschapsonderwijs niet te onderschatten, benadrukt Banks in zijn artikel Diversity, Group Identity, and Citizenship Education in a Global Age (2008). Juist dan moeten leraren aandacht hebben voor de thuiscultuur of -taal, en leerlingen uit minderheidsgroepen helpen om essentiële aspecten van hun etnische of culturele identiteit te behouden zonder buitengesloten te worden.
Banks haalt geregeld onderzoek aan dat leerlingen meer leren als zij hun achtergrond en cultuur in de lesinhoud en pedagogiek terugzien. Erkenning van diversiteit is iets wat in het hele onderwijs moet doorklinken - dus niet alleen tijdens lessen in burgerschap - wil je als school werkelijk iets van betekenis hebben, stelt Banks.
Onderzoek naar migranten en onderwijs in de Verenigde Staten heeft laten zien dat migrantenjongeren zelden hun identiteit koppelen aan waar ze zijn (‘place of residence’), maar aan een gemeenschap die de landsgrenzen overschrijdt, vertelt Banks. Leerlingen zien zichzelf bijvoorbeeld als Vietnamees, ook al erkennen zij dat ze Amerikaanse staatsburgers zijn. Een enkeling noemt zichzelf hardop ‘geen echte Amerikaan’, want dat zou volgens de leerling betekenen dat je ‘wit bent en uit de middenklasse komt’.
Banks ziet het met lede ogen aan. Hij ziet het als een vorm van ‘mislukt burgerschap’ (‘failed citizenship’). Grote groepen burgers vallen in feite buiten de samenleving, niet alleen in Amerika, maar waar dan ook ter wereld, ook in Nederland. Ze stemmen niet, omdat ze geloven dat dit toch geen zin heeft. Als ze zich vervolgens slecht gedragen, wordt ze verweten dat ze niet aangepast zijn.
Een fraai staaltje van ‘blaming the victim,’ zegt Banks. Wil je echt iets doen om mislukt burgerschap te voorkomen, dan moet het systeem structureel ruimte bieden aan culturele diversiteit. En dus ook – als onderdeel van dat systeem – de school.
Dit artikel verscheen in Didactief, mei 2016.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
