‘Iedereen leert altijd en overal. In alles wat we doen en in elk gesprek dat we voeren leren we. Toch hebben we ooit afgesproken dat leren vooral is, wat kinderen tussen hun vierde en achttiende op school doen. Als initiatiefgroep Onderwijs voor een Nieuwe Tijd willen we heel nadrukkelijk allerlei activiteiten van buiten de school betrekken bij het leren. Mensen die geen leerkracht zijn, kunnen kinderen toch heel veel leren. Ouders, buurtbewoners, bedrijfjes, vanuit hun beroep, hun hobby, hun expertise kunnen zij een actieve rol spelen.
Heel belangrijk in het leerproces is ook ict. Via een laptop of in ons geval een iPad wordt het steeds makkelijker om ook lessen te volgen als je niet op school bent. Dat kan door ziekte zijn of als je bijvoorbeeld op vakantie bent. Waarom zou je een leerling die op vakantie is niet een leeropdracht meegeven? Vaak hebben leerlingen op vakantie wonderbaarlijke ervaringen waar school uiteindelijk niets mee doet. Wij zien school als iets dat bestaat uit twee componenten, de fysieke, dus het schoolgebouw, en de virtuele, ict. Met beide willen wij flexibel omgaan. Het gebouw heeft geen klaslokalen. Wij willen onder andere ateliers inrichten waar leerlingen werken aan de ontwikkeling van talenten. En via ict willen we passend onderwijs bieden: meerdere leermiddelen voor eenzelfde leerdoel. Uiteindelijk houden wij vast aan de eindtermen die aan het onderwijs gesteld worden, maar we verwachten dat leerlingen van Steve Jobsscholen in hun ontwikkeling grotere stappen gaan zetten.’
‘Informeel leren heeft door het internet een extra dimensie gekregen, omdat daarmee onder meer de grootste bibliotheek en het grootste beeld- en geluidarchief ooit is ontsloten. Via internet hebben leerlingen meer informatie tot hun beschikking dan hun leerkracht paraat heeft en dan de school ooit zou kunnen bieden. Daarmee verandert de rol van de leerkracht dramatisch, van “alweter” naar “makelaar in kennis”.
De vraag is niet meer of leerlingen buiten school nog voortdurend met iPads en dergelijke in de weer moeten zijn. Het gebeurt gewoon en is niet meer weg te denken. Van belang is om leerlingen te leren hoe ze verkeerde informatie van goede (betrouwbare) weten te onderscheiden en hoe ze die informatie in kennis weten om te zetten. Daar zijn andere leerstrategieën voor nodig dan het leren uit een lesboek. Het vergt ook een andere kijk op de rol van de ouders en andere medeopvoeders. Zij worden meer en meer medebegeleiders van de leerlingen.
Verder is van belang hoe de leerling als mens, fysiek en psychisch, gaat reageren op een veelvoud aan prikkels die hij krijgt vanuit al die informatiebronnen. Die prikkels nemen exponentieel toe. In de afgelopen tien jaar tijd is het aantal prikkels dat een leerling per dag ontvangt enorm gestegen. Wat voor effect heeft het op het welbevinden en de gezondheid van kinderen? Daar ligt ook een verantwoordelijkheid voor de ouders, omdat niet verwacht mag worden dat kinderen zich voldoende rekenschap geven van dit soort effecten. Ouders moeten daarover voldoende worden geïnformeerd.’
‘Informeel leren is van alle tijden, het gebeurt de hele dag door. Leerlingen leren van leraren en studenten leren van docenten, maar ze leren ook allerlei dingen die helemaal niet zo bedoeld zijn. Mensen die de nieuwe orthodoxie in het onderwijs aanhangen, zullen zeggen dat de leerkracht er is om de lesstof over te dragen en om orde te bewaren. Ict heeft daarin nauwelijks een plaats. Maar de leerling zit niet passief te wachten op overdracht. Kinderen willen uitgedaagd worden om zelf met de stof te werken, in en buiten school en ict helpt daarbij; orde houden doen ze ook zelf wel als ze geboeid zijn. Toch zullen leerlingen niet zonder leerkracht willen leren. Die moet er zijn om ze zekerheid en veiligheid te geven in de klas. Daarnaast moet hij de leerlingen uitdagen, hij moet ze de wereld in brengen, de cultuur in brengen. En dan zullen ze zelf verder op zoek gaan, ook buiten school.
Ik zag een leerkracht aan het werk die haar leerlingen aan een digitaal rekenprogramma had gezet. Alle leerlingen waren aandachtig bezig. Ze vertelde me dat ze haar rol zag veranderen. Waar ze er eerst was voor de stof, was ze er nu voor de leerlingen. Dat was de winst van ict. Ik heb vertrouwen in het informeel leren van kinderen, ook in een digitale leeromgeving. En ik ben ook niet bang voor de gadgets: kinderen zijn niet zonder meer geboeid door een mooie buitenkant. Niet alle spelletjes vormen een grote intellectuele uitdaging. Kinderen brengen daar heel snel een schifting in aan.’
‘Ik hoorde pas een leerling zeggen “school is de tijd waarin ik niet online ben”. Je moet constateren dat informeel leren met behulp van nieuwe media een feit is. Vroeger stelden leerlingen tijdens het leren vragen aan de leraar die ze als autoriteit beschouwden. Nu stellen ze die vragen via Facebook aan elkaar. En voor je het weet, hebben ze dertig antwoorden. Waarbij het wel de vraag is wat de waarde van die antwoorden is. De grootste uitdaging voor het onderwijs op dit moment is hoe scholen met dit informeel leren moeten omgaan. Hoe kunnen ze invloed uitoefenen om uiteindelijk leerlingen optimaal voor te bereiden op de maatschappij? Heel belangrijk is dat leerlingen die immense stroom van informatie leren filteren. Scholen moeten er voor oppassen dat er een tegenstelling ontstaat tussen formeel en informeel leren. Het is niet of het een of het ander. Scholen moeten weten dat het leerlingen bezig houdt, maar ook hoe je er op een veilige manier mee kunt omgaan. Daarom heb ik al eens gepleit voor een vak als cyberwellness.
Dit artikel verscheen in de special Ict in de praktijk. Deze special is gemaakt in opdracht en met financiële bijdrage van Kennisnet.
1 ICT
11-06-2012
04-03-2021
07-12-2023
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven