Interview

Gepersonaliseerd onderwijs is de toekomst

Leerpleinen? Check. Flexibele lesuren? Check. Greg Whitby (1952) loopt over van de ideeën over hoe het onderwijs beter kan. Individuele leerpaden, coachende leraren, projectonderwijs; het komt allemaal aan bod in Educating Gen Wi-Fi (2010), een enthousiast betoog voor een onderwijsfilosofie waarbij leerlingen met behulp van slimme ICT-applicaties zo veel mogelijk in hun eigen tempo en op hun eigen manier kunnen leren. Maar Whitby, een driftig twitteraar en blogger, is niet alleen een man van de theorie. Hij is ook directeur van tachtig scholen met ruim veertigduizend leerlingen ten westen van Sydney. Daar probeert hij de filosofie van het gepersonaliseerd leren in de praktijk te brengen. Het is de hoogste tijd, zegt hij. 'Veel scholen leiden mensen op voor een maatschappij die niet meer bestaat.'

Iemand die het onderwijs zo radicaal op de schop wil nemen moet wel een nare schooltijd gehad hebben.
Nee hoor, integendeel! Mijn twee zussen en ik rolden probleemloos door onze schooltijd, maar mijn broer had veel moeite. Hij ging niet graag naar school. 'Hij leert moeilijk', heette het dan. Nu denk ik dat hij gewoon behoefte had aan een andere leerstijl. Toen ik eenmaal zelf voor de klas stond op een basisschool, merkte ik het pas goed: scholen kunnen niet omgaan met individualiteit.

Wanneer raakte u ervan overtuigd dat het anders moet?
Ik heb een MBA gedaan en daardoor wel enig zicht op hoe er in het bedrijfsleven gewerkt wordt. Die ervaring is heel belangrijk geweest voor mijn ideeën over onderwijs. In industrieën als de mijnbouwbouw of in de gezondheidszorg wordt scherp naar kwaliteit gekeken en naar hoe je die kunt verbeteren. En daar worden ook consequenties aan verbonden. De manier waarop een tandarts vandaag de dag werkt, valt niet te vergelijken met vijftien jaar geleden. Die permanente innovatie kwam ik in de onderwijswereld niet tegen. Er werd helemaal niet naar processen gekeken. Als een klas opvallend slecht scoorde, werd er gezegd 'Ach, het zal wel een slecht jaar zijn.' Die houding paste bij de industriële samenleving van pakweg de afgelopen honderdvijftig jaar, toen gestandaardiseerd onderwijs de norm was. Maar nu kan dat echt niet meer.

Traditioneel klassikaal onderwijs is op de terugtocht, er wordt veel met nieuwe vormen van onderwijs geëxperimenteerd. Waar staan we nu?
We zijn al aardig op weg. De wereldwijd snelst groeiende trend is home scholing, thuisonderwijs. Vroeger was dat een beweging die zich van de maatschappij probeerde af te sluiten, nu omarmt ze juist moderne technologie. Dankzij het internet kunnen leerlingen die duizenden kilometers van elkaar vandaan wonen, samen leergemeenschappen vormen. Of neem de Khan Academy van Salman Khan. Khan maakte voor familie en vrienden video's met wiskundebijles en nu worden zijn minicolleges op Youtube miljoenen keren bekeken door mensen op de hele wereld. Dit is geen toekomstmuziek, dit gebeurt allemaal nu, as we speak. De tijd dat je het maar te doen had met de lesmethode die de school bij jou in de buurt toevallig had uitgezocht, is echt voorbij.

Onderwijs moet in uw visie leerlingen zitten als een maatpak, toegesneden op hun voorkeuren en persoonlijke eigenschappen. Loop je zo niet het risico dat je mensen kweekt die denken dat de hele wereld om hen draait?
Wat voor soort mensen leiden we op, dat is een belangrijke vraag. Wij geven katholiek onderwijs en proberen onze leerlingen mee te geven dat er meer is dan het individu. En wat we onze leerlingen ook bijbrengen: leren is niet iets dat ophoudt zodra je school verlaat, het gaat je hele leven door.

U leidt zelf een groep van bijna tachtig scholen. Werken die allemaal al volgens de principes van het gepersonaliseerd leren?
You're a funny man! Nee, dat gaat niet van de ene op de andere dag. Het is ook niet één masterplan dat wordt uitgerold, scholen experimenteren er op verschillende manieren mee. Bijvoorbeeld door projectonderwijs, waarbij verschillende docenten samen vakken ontwerpen waarin leerlingen in teams aan projecten van een paar weken werken, over onderwerpen als internet en moraal. Of een pilotproject waarbij we kijken naar de educatieve mogelijkheden van een Ipad bij het leren van Engels. Op een derde van onze scholen slaan zulke innovaties goed aan, bij een derde ligt het op koers, en bij een derde moet het nog van de grond komen.

In Nederland klagen leraren regelmatig over de schier eindeloze stroom veranderingen in het onderwijs. Wat zegt u tegen een docent die bij gepersonaliseerd leren denkt, 'het zal wel'?
Dat soort gesprekken voer ik regelmatig. Als het in wezen een goede docent is, zal hij vatbaar zijn voor het argument dat zijn leerlingen uiteindelijk baat hebben bij deze aanpak. Er is veel onderzoek dat dat uitwijst. En zijn eigen werk wordt er ook uitdagender van.
Ik snap die terughoudendheid best, grote veranderingen roepen altijd weerstand op en het is natuurlijk waar dat vooral politici er een handje van hebben om het onderwijs steeds weer met nieuwe taken op te zadelen. Als de samenleving ergens jeuk heeft, is het altijd het onderwijs dat moet krabben. Maar dat neemt niet weg dat ook docenten zich moeten blijven ontwikkelen. Lesgeven, goed lesgeven, is nu eenmaal verdraaid moeilijk. Zoals iemand ooit zei: onderwijs is geen rocket science, het is veel ingewikkelder dan dat.

U bent er heel erg van overtuigd dat je onderwijskwaliteit kunt meten. Is dat niet riskant?
Onderwijskwaliteit kun je misschien niet tot tien cijfers achter de komma kwantificeren, maar ja, ik geloof inderdaad dat je heel veel kunt meten. Met toetsen is op zich niets mis, het probleem is dat ze vaak verkeerd gebruikt worden. Met toetsen kun je testen wat een leerling weet, maar ook inzicht krijgen in hoe hij leert. Helaas zijn er nog steeds scholen die niet kijken wat nieuwe leerlingen al kunnen en hoe ze informatie opnemen. Dan kun je wel aan het eind van het eerste jaar een reken- of taaltoets afnemen, maar dat is volstrekt zinloos als je niets hebt om het tegen af te zetten. Een toets is niet bedoeld om een school of een leerling op af te rekenen, daar moeten we vanaf. Net als zittenblijven, één van de onzinnigste zaken die er in het onderwijs bestaan.

U gelooft niet in doubleren?
Ik geloof niet in klassen. Dus ook niet in doubleren. Een leerling moet niet het gevoel krijgen dat hij faalt. Onderwijs gaat niet over falen, het gaat over leren. En als dat leren niet lukt, dan moeten we kijken waar dat door komt. Pikt een leerling de stof beter op als het op een visuele manier wordt aangeboden? Of heeft hij baat bij lessen in kleine groepjes? Hoe leert een kind het beste, dat is een vraag die elke school steeds weer opnieuw moet stellen. Het onderwijs heeft lang gefunctioneerd als een soort worstfabriek die aan de lopende band steeds hetzelfde product afleverde. Maar de mensen willen die worst niet meer.

Greg Whitby spreekt op 24 november 2016 op het door EXOVA georganiseerde congres Naar een nieuw pedagogisch DNA in Amersfoort. Kijk voor meer informatie op: www.nieuwpedagogischdna.nl

Greg Whitby is ook actief op twitter: @gregwhitby