U ontving vorig jaar de Nobelprijs voor de Scheikunde en bent daarmee een rolmodel geworden voor veel wetenschappers. Zelf hebt u vast ook voorbeelden gehad, wie was uw favoriete leraar?
‘Dat is misschien geen verrassing: mijn scheikundeleraar was erg inspirerend. Hij kon goed de basisbegrippen uitleggen en plaatste de leerstof in context. Hij volgde niet alleen het boekje, maar maakte ook duidelijk waaróm we het moesten leren. We mochten veel uitproberen en proefjes doen, ook na schooltijd. Dan knutselden we bijvoorbeeld een radio in elkaar. Het vak was echt zijn passie. Hij zei vaak: “Het is niet eenvoudig, maar jullie zijn slim, dus we gaan samen iets leuks doen.” En hij leerde ons dat we trots op onszelf mochten zijn. Dat gevoel van “ik wist niet dat ik het kon”, dat is zo mooi.’
Wat vond u minder leuk op school?
‘Op de basisschool was dat zingen en muziek. Dat kon ik echt niet. Het was mijn enige onvoldoende op mijn rapport. Als ik de beurt kreeg, dan vroeg ik altijd de jongen naast me om te zingen. Dat vond hij ook niet leuk.’ Hij lacht bij de herinnering.
‘Op de middelbare school vond ik eigenlijk alles leuk. Ik had een heel brede interesse, maar Engels vond ik wel saai. De leraar was goed, maar het vak lag me niet zo. Maar vanaf dat ik naar de universiteit ging, heb ik alleen maar Engels gepraat en gelezen. Toen ging het me veel beter af.’
Hoe kunnen we leerlingen opleiden tot onderzoekers?
‘Wees enthousiast over je vak! Als je zelf niet enthousiast bent, hoe kun je dan verwachten dat leerlingen dat zijn? Draag je passie over en daag leerlingen uit. Een leraar is zo belangrijk. Tegenwoordig hoor je vaak dat leerlingen net zo goed via internet kunnen leren, maar dat zijn volgens mij slechts hulpmiddelen. Een goede docent met passie, die de leerstof in context plaatst, is onmisbaar. Een die aan leerlingen uitlegt waarom je het leert. Verbindt de basiskennis bijvoorbeeld aan 
nieuwe ontwikkelingen, zoals elektrische auto’s of smartphones. Dat maakt de leerstof spannender. En doe vakoverstijgende projecten, bijvoorbeeld met rekenen en natuur en techniek, waar leerlingen dan een verslagje over moeten schrijven.
Ik vind het ook erg belangrijk dat kinderen leren onderscheiden wat belangrijk is en wat niet. Er komt zo veel informatie op ons af, alleen al daarom is een kritische houding nodig.
Een goede docent met passie, die de leerstof in context plaatst, is onmisbaar.
Als leraar moet je de leerstof ook op verschillende manieren kunnen uitleggen. Je moet weten waar je het over hebt, boven de stof staan. Maar ook gestructureerd zijn en leerlingen een kader bieden. In het derde jaar van de universiteit kreeg ik les van professor Wijnberg. Hij was een beetje warrig, maar wist je wel te boeien. Hij gaf ons de opdracht om een hoofdstuk uit zo’n dikke Amerikaanse pil te lezen en begon in het college vervolgens te vertellen over het nieuws. Hij had in de krant gelezen dat de farmaceutische industrie een nieuwe anticonceptiepil had ontdekt. Dat was groot nieuws en hartstikke boeiend! Dat is een elementair punt: het boeiend maken. Maar je moet als leraar wel oppassen dat je ook de zwakkere leerlingen erbij houdt. Hij gaf me de kick: wauw, ik ga ook zoiets ontdekken!’
Hoe doet u dat in uw eigen onderwijs?
‘Ik geef veel voorbeelden om de relevantie van de lesstof aan te tonen. In mijn colleges chemie aan studenten van biomedische wetenschappen heb ik het bijvoorbeeld over hormonen. Dan vraag ik zo’n stoere jongen ‘Weet jij het verschil tussen een jongen en een meisje?’. Al die meisjes lachen. Dan bedoel ik natuurlijk het chemische verschil, maar ik heb hun aandacht wel!
En in mijn onderzoeksgroep begeleid ik ook jonge studenten. Ik vind het een groot voorrecht om de meest getalenteerde jongens en meisjes te mogen begeleiden. Ik probeer ze uit te dagen en mogelijkheden te bieden. We discussiëren samen en dan vraag ik of ze betere ideeën hebben. Ik geef ze de handvatten en als ze een beter idee hebben, dan hoor ik het graag. En dat gebeurt dan ook. Er is zoveel talent! Dat moeten we aanwakkeren en uitdagen en dat is niet gemakkelijk. Maar het geeft studenten zo’n goed gevoel als ze denken ik wist niet dat ik het kon. Dat is het mooie van het vak.’
Hoe pakken we volgens u het tekort aan technici aan?
‘Investeer in natuur en techniek in de lerarenopleiding voor po en vo. We hebben de lerarenopleiding zwaar verwaarloosd. In po moet je al beginnen met natuur- en techniekonderwijs. Leerlingen vinden het heel leuk! Doe experimenten, schroef eens een IPhone open of doe proeven met kleurtjes. We moeten leraren helpen zich hiermee vertrouwd te voelen. Laat ze niet alleen maatschappelijke problemen aanpakken, maar zet ook technologie op de kaart. De technologische wereld verandert zo snel! Denk maar aan de smartphone, die negen jaar geleden opkwam en nu onmisbaar is. Je moet dan eigenlijk toch weten hoe hij van binnen werkt. Ik schrik soms ook hoe weinig politici weten van techniek. En zij nemen er de besluiten over. Dan hoop ik maar dat ze goede adviseurs hebben, maar een beetje kennis zou toch fijn zijn.'
Dit Generation Discover Festival van Shell probeert een steentje bij te dragen aan die interesse van kinderen voor natuur en techniek. Wat vindt u van het festival?
‘Het is een leuk initiatief om leerlingen en leraren te stimuleren. Als je kinderen met regelmaat op een speelse manier laat kennismaken met natuur en techniek, dan enthousiasmeert hen dat en nemen ze dat onbewust mee. We moeten wel oppassen dat het showelement niet de overhand neemt.’
En wat ziet u als oplossing voor het lerarentekort?
‘We moeten leraren laten zien hoe belangrijk ze zijn. Zij onderwijzen onze kinderen en vormen daarmee onze toekomst. Geef ze een gedegen opleiding, beter salaris en betere faciliteiten, en snoei in de bureaucratie. Focus op hun enthousiasme en geef ze vertrouwen. Ik ken zoveel leraren die passie hebben om leerlingen op de juiste weg te zetten. We worden in het onderwijs constant lastiggevallen met verantwoording. Als je wilt dat leraren goed onderwijs geven, leer ze dan gewoon goed onderwijs te geven in plaats van dat je ze formulieren laat invullen. Het is zo’n mooi beroep. Ik geniet ervan als mijn studenten enthousiast worden en zeggen: wow, ik heb iets geleerd. De functie van leraar staat in schril contrast met andere banen, bijvoorbeeld met de glitter en glamour van de Amsterdamse Zuidas. Geef eens wat meer glitter en glamour aan de leraren!’
Didactief sprak de Nobelprijswinnaar op het Generation Discover Festival van Shell Nederland in Den Haag.
1 Generation Discover Festival
07-07-2017
31-10-2017
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven