Onderzoek

‘Fouten negeren is goed’

Is ons leesonderwijs nog wel van deze tijd?

‘Ja zeker wel! Maar het is wel zo dat het leesonderwijs op bepaalde vlakken wat kan leren van nieuw wetenschappelijk onderzoek. Een van de uitgangspunten is vanouds dat je fouten verbetert en extra oefent met de fout gelezen woorden. Uit mijn onderzoek naar het leren lezen bij zwakke lezers van niveau eind groep 3 is gebleken dat juist dat oefenen met fout gelezen woorden niet werkt. Op zich is het een logische reactie om op fouten te focussen. Maar beter is het om bij deze groep bezig te zijn met wat er wél goed gaat. En hoewel ik het niet onderzocht heb, kan het goed zijn dat dit voor rekenen ook opgaat. Dat het trainen op snelheid beter werkt voor het automatiseren.’

Hoe zit dat?

‘Het heeft bij lezen te maken met zeg maar de een-op-een relatie tussen letters en klanken. Bij beginnend leesonderwijs moet die verankerd worden in het brein. En hoe sterker die verankering is, des te groter is ook de bagage van de beginnende lezer om langere woorden te kunnen lezen. Door aandacht te besteden aan wat er fout gaat, kom je aan die verankering onvoldoende toe. Het is een kwestie van inslijpen, van leeskilometers maken. Je kunt het vergelijken met het leren van tennis. Als je bezig blijft met slagen die wel goed gaan, kun je na verloop van tijd een redelijke wedstrijd spelen. Als je daarentegen alleen maar bezig bent met de slagen die je niet beheerst, is dat niet zo.’

Werkt het negeren van fouten niet juist dyslexie in de hand?

‘Nee, want dyslexie is een aangeboren afwijking in de hersenen. Het is wel zo dat je als leerkracht heel alert moet zijn op de fouten die worden gemaakt. Als een kind steeds verschillende fouten maakt, is er niks aan de hand. Maar als de leerling steeds dezelfde soort fout maakt, moet je ingrijpen. Dan kan extra instructie een oplossing zijn.’

Nu komen zwakke lezers vaak bij de remedial teacher terecht. Is dat nodig?

‘Het mooiste zou zijn als leerlingen extra zorg niet geïsoleerd buiten de klas, maar gewoon in de les krijgen. Als een leerkracht kan differentiëren en het aanbod kan afstemmen op de behoeftes van het kind, is remedial teaching mogelijk overbodig. Vaak kan een leerkracht dat niet alleen. Maar met extra handen in de klas, bijvoorbeeld van een onderwijsassistent, kun je de extra zorg onderdeel maken van de les.’

Wat betekent dit voor het onderwijs?

‘Uit mijn onderzoek blijkt dat zwakke lezers een veel minder grote achterstand oplopen door te oefenen met woorden die ze al goed kunnen lezen en even geen aandacht te hebben voor de fouten die ze maken. Als ze bij technisch lezen minder achterlopen, zul je zien dat begrijpend lezen hen op latere leeftijd vaak ook beter afgaat. En uiteindelijk betekent dat wellicht dat ze in het voortgezet onderwijs zelfs een niveau hoger aankunnen dan waar ze nu terechtkomen.’

Esther Steenbeek-Planting, Should reading errors be taken seriously in assessment and intervention? Proefschrift, Radboud Universiteit Nijmegen, 2012.

Dit artikel verscheen in de rubriek 'Onderzoek Kort' in Didactief, september 2012.