‘De leraren van basisschool De Touwladder in Sint-Michielsgestel zijn aanpakkers’, zegt directeur Jacqueline Kenter. ‘Zien ze dat er iets aan schort, dan willen ze dat zo snel mogelijk verbeteren.’
Kenter is blij met die ondernemingszin, maar verlangt wel dat haar team op een gestructureerde en onderzoeksmatige manier te werk gaat. Daarom zette ze expertiseteams op. Per team buigen enkele leraren zich minstens één jaar lang over een vraagstuk binnen de school. Hoe kan het rekenonderwijs in de bovenbouw uitdagender? Wat kan er beter in de communicatie met ouders? De leraren verzamelen onder meer relevant onderzoek, gaan op klassenbezoek en bevragen collega’s en leerlingen. Op basis daarvan formuleren ze voorstellen, van specifieke interventies tot bijscholingstrajecten, en verzoeken ze de rest van het lerarenteam om feedback. Tussentijds rapporteren ze aan Kenter: ‘Deze aanpak is op onze school inmiddels routine. Maar evidence-informed werken ontstaat niet vanzelf. Ik moet leraren de tijd geven om hierin te groeien. Ze hebben ruimte nodig om aan vraagstukken te werken en niet het gevoel krijgen dat ze zich steeds moeten verantwoorden.’ Kenter wijst haar leraren aan het begin van elk schooljaar uren toe voor de expertiseteams. ‘Die uren verschillen per persoon: een voorzitter krijgt tachtig uur, terwijl voor een regulier lid tussen de twintig en zestig uur beschikbaar is, afhankelijk van aanstellingsomvang en andere taken.’
|
Dure term? Gebruik je als school onderzoek om je onderwijs te verbeteren? Dan is er sprake van ‘evidence-informed werken’. Deze term beschrijft dat je zowel kennis uit onderzoek als praktijkervaringen combineert voor onderwijsontwikkeling, of dat nu om de organisatie zelf gaat, om didactiek of vakinhoud. Vaak blijkt onderzoek en praktijk combineren nog best lastig: je ziet misschien niet altijd direct een duidelijke link. Evidence-informed werken vraagt dan ook om een vertaalslag, waarbij je kritisch kijkt hoe ervaringen op je school aansluiten bij wat uit onderzoek bekend is. Je merkt bijvoorbeeld dat de taalprestaties in een jaar teruglopen en wijzigt de didactiek op basis van inzichten uit onderzoek. Vervolgens evalueer je de aanpassing om te zien of en in hoeverre de leerlingen ervan geprofiteerd hebben. |
De leraren bepalen samen wat de belangrijkste doelen voor de expertiseteams zijn. ‘Dat is wel zo motiverend’, zegt Elfri Savage, leraar van groep 3 en voorzitter van het expertiseteam Taal. ‘Het is niet genoeg als jij graag aan een bepaald onderwerp wilt werken. We moeten allemaal het belang ervan onderkennen en ermee aan de slag kunnen.’
Haar expertiseteam startte onder meer een praktijkonderzoek toen de prestaties op technisch lezen in groep 5 achterbleven. Waar ging het precies mis? Wat zei de literatuur? ‘Qua opzet een klassiek actieonderzoek. We volgden het stappenplan van onderwijskundige Petra Ponte, waarbij we onder meer kritisch keken wat het probleem inhield en welke mogelijke oorzaken er waren. Vervolgens formuleerden we een onderzoeksvraag en keken we hoe we deze het beste konden beantwoorden. Welke data hadden we nodig en hoe konden we deze verkrijgen? Na de analyse formuleerden we verbeteracties, die we toepasten en evalueerden.’
Uit het onderzoek bleek dat de leerkrachten nog te weinig inzoomden op de mogelijke oorzaken van een leesprobleem, vertelt Savage. ‘Hierdoor konden ze de kinderen niet voldoende helpen. We hebben opnames gemaakt van lezende leerlingen en deze uitgebreid in teambijeenkomsten besproken. Vervolgens hebben we nieuwe interventies bedacht en geëvalueerd. Inmiddels zijn de leesprestaties gestegen. Daar zijn we trots op!’
Leestip!Sleutels voor evidence-informed werken van Birgit van Rossum, Liesbeth Ellenbroek en Pim de Vente. Een verkenning naar mechanismen die bijdragen aan duurzame onderwijsverbetering. PO-Raad/NRO. |
‘Ervaringen delen is een tweede natuur voor scholen die evidence-informed werken’, zegt Robin Leenders, leraar van groep 8 en lid van het expertiseteam Didactiek. ‘Zo inspireren we elkaar en kunnen we laten zien wat werkt.’
Leenders deelde bijvoorbeeld foto’s van een boek dat leerlingen maakten. Ze had de kinderen een mysterieus verhaal laten maken als onderdeel van de literatuurles en de verhalen vervolgens gebundeld. ‘Dat idee kwam uit onderzoek van John Hattie, waarover hij in zijn boek Visible Learning schrijft. De leerlingen bedachten onder meer het plot, gebruikten directe en indirecte rede, en zochten passend beeld uit. Het was even spannend, omdat mijn collega’s en ik niet wisten hoe het bij ons zou uitpakken, maar het verliep perfect. Door foto’s te maken liet ik ook aan de leerlingen zien dat we echt onder de indruk waren van hun prestaties.’
‘Onderwijskwaliteit begint bij een lerende cultuur’, zegt Germa Jansen, MT-lid en voorzitter van het expertiseteam Didactiek. ‘We moeten steeds kritisch blijven kijken hoe het gaat en maken op basis daarvan schoolbrede afspraken.’
Haar collega’s gebruiken onder meer kwaliteitskaarten van de expertiseteams voor hun lessen. ‘Per kwaliteitskaart vind je een overzicht met de meest relevante inzichten uit onderzoek en de richtlijnen van de school. We hebben kwaliteitskaarten voor ondermeer formatief beoordelen, leerlingenzorg, literatuureducatie en de start van het nieuwe schooljaar. Heel divers dus.’
Ook van nieuwe collega’s wordt verwacht dat zij de kwaliteitskaarten gebruiken. Tijdens de sollicitatiegesprekken bespreekt directeur Kenter dit met de kandidaat. Kenter: ‘Als je liever je eigen koers vaart en met deze aanpak moeite hebt, kun je beter niet bij ons komen werken. Dat zeg ik maar heel eerlijk. Hier op De Touwladder staan we allemaal achter evidence-informed werken. Alleen dan kan het bijdragen aan een hogere onderwijskwaliteit.’
|
Platform Samen Onderzoeken Ook een lerende school worden? Op platformsamenonderzoeken.nl van de PO-Raad vind je allerlei hulpmiddelen, zoals de scan Onderzoekscultuur in de school en publicaties over de sleutelmechanismen van evidence-informed werken. |
Dit artikel verscheen in de jubileumspecial van Didactief, januari/februari 2021
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
