Interview

Eredoctoraat Robert Slavin

Succes voor iedereen? 

De Success for All-scholen van de Amerikaanse hoogleraar Robert Slavin komen naar Nederland. Waarom? 'Omdat het kan,' aldus de grondlegger.

Zoals hoogleraar onderwijspsychologie Robert Slavin het vertelt, is het makkelijk: neem een succesformule voor Amerikaanse scholen, vertaal de gebruiksaanwijzing in het Nederlands, en starten maar. Maar hoe 'vertaalbaar' is zijn Success for All-formule? En wat moeten wij er in Nederland mee?

Slavin bedacht het concept voor de Success for All-scholen bijna dertig jaar geleden. In 1986 werkte hij aan de John Hopkins Universiteit in Baltimore toen zijn afdeling bezoek kreeg van een ongeruste schoolmedewerker. Die vroeg: 'Stel, je hebt te maken met een zeer zwakke basisschool in een achterstandsbuurt, en je zou er alles mee mogen doen wat je wilt, wat zou je dan doen?'

Die vraag, zo gaat het verhaal, vormde het begin van een reeks discussies en leidde uiteindelijk tot het uitgebreide ontwerp van de Success for All-school, waarvan er inmiddels ruim duizend in de Verenigde Staten te vinden zijn.

'We begonnen in achterstandsbuurten, arme regio's, maar hebben bewust een aanpak bedacht die je ook daarbuiten kunt toepassen. Op scholen in plattelandsgebieden bijvoorbeeld. Maar ook in het buitenland,' vertelt Slavin aan de telefoon vanaf zijn werkplek in Baltimore.

En nu dus ook in Nederland. Onderzoekers Roel Bosker en Simone Doolaard van de Rijksuniversiteit Groningen hebben een pilot gestart, en willen binnenkort onderdelen als de didactische aanpak, de toets- en werkvormen van het Success for All-programma op meerdere scholen uitproberen. Ze richten zich daarbij op 'het actief bij de les houden van risicoleerlingen en het behouden van plezier in lezen en leren bij alle leerlingen'.

Struikelblok
Slavin juicht het allemaal toe. 'Onze focus heeft altijd gelegen op scholen met veel kinderen uit arme gezinnen, maar in feite kan elke willekeurige school het programma deels of in zijn geheel overnemen. Het enige struikelblok vormt de taal. Alle materialen en methoden zijn in het Engels, dus als het onderwijs in een andere taal plaatsvindt, moeten deze vertaald worden. In Nederland dus in het Nederlands.'

Success for All ('succes voor elke leerling') kenmerkt zich onder meer door een vrij rigide lesinstructie: van minuut tot minuut ligt vast wat leraren moeten behandelen en hoe ze dit moeten doen. Voor deze instructie krijgen ze slechts anderhalf uur per dag. 'We laten weinig over aan het toeval: leraren kunnen niet iets proberen en dan maar hopen dat het goed gaat,' heeft Slavin hierover gezegd in een interview met de Amerikaanse educatieve zender PBS.

'Voor nieuwe leraren is de strikte aanpak vaak wennen. Ze zeggen: "Het lukt mij echt nooit om al deze stof in negentig minuten te behandelen." Maar als we dan een paar maanden later terugkomen, blijkt dat ze door hebben gekregen hoe ze doelgericht moeten lesgeven. Dan kunnen ze het toch.'

Ook maakt Success for All gebruik van kleine niveaugroepjes voor het leesonderwijs, cooperative learning. De leraar koppelt gedurende acht weken leerlingen aan elkaar in groepjes van vier, en deelt ze in naar niveau, niet naar leeftijd. Elke dag krijgen ze een opdracht. Na die acht weken beoordeelt de leraar het niveau van elke leerling en volgt er een nieuwe verdeling.

Leerlingen presteren volgens Slavin beter als je niet de leeftijd, maar het niveau als uitgangspunt neemt. 'In de leesgroepjes zijn de kinderen voor elkaar verantwoordelijk: ze moeten zorgen dat elk lid goed presteert, niet alleen zijzelf. Ze lezen elkaar voor, en gaan met opdrachten na wat de ander al weet.'

Dat is niet sneu voor kinderen die slecht kunnen lezen en dus in groepje met jongere leerlingen belanden, vindt Slavin. 'Voor hen is het hoe dan ook moeilijk. Of ze zijn de slechtste lezers onder hun leeftijdsgenoten, of ze zitten in een leesgroepje van minder gevorderde lezers. Het voordeel van samen lezen op niveau is dat de kinderen het gelijk merken als ze vooruit gaan.'

Risico's
Slavins programma heeft veel succes gehad in de Verenigde Staten. Met name scholen in wijken met een hoge werkloosheid, laagopgeleide ouders en zeer beperkt geschoolde leraren wisten erg van het dichtgetimmerde programma te profiteren.

Maar de Success for All-scholen hebben zowel in het binnen- als het buitenland ook tegenslagen gekend. Zo hebben honderden scholen die de afgelopen jaren begonnen met Success for All, het programma inmiddels al weer gestaakt.

Slavin legt de oorzaak voor een groot deel in het gebrek aan wetenschappelijke motivatie in politieke keuzes. 'Alle Westerse landen maken onderwijsbeleid vanuit politieke ideologieën, niet vanuit wetenschap.' En dan kun je wel een evidence-based-programma uitwerken, maar als het niet past bij de politieke trends, heb je een probleem, zo heeft Slavin ervaren.

Zo nam het aantal Success for All-scholen in de Verenigde Staten van vijftienhonderd scherp af toen Bush aan de macht kwam. Slavin kan zich er erg druk om maken: 'We geven veel geld uit aan onderwijs zonder dat we weten of elke vernieuwing het effect heeft dat we willen bereiken. En als iets eenmaal is ingevoerd, kijken we nooit meer of het wel echt gewerkt heeft. We verspillen dus geld, wat op zich al vreselijk is, maar ook richten we waarschijnlijk schade aan zonder dat we ons daarvan bewust zijn.'

Maar ook waren er organisatorische tegenslagen die mogelijk beperkingen van Success for All zelf prijsgeven. Zo staakten scholen in Australië met het programma toen de leider van het universiteitsteam, dat het project ondersteunde, simpelweg met pensioen ging. Oftewel: het programma staat of valt soms bij één leider.

'In vrijwel alle buitenlandse scholen die gestopt zijn met het programma, was er sprake van een leiderschapsprobleem: er was geen diepere wil om door te gaan.' Dat maakt het uitgangspunt van Success for All niet minder relevant, benadrukt Slavin: goed onderwijs is wetenschappelijk onderbouwd onderwijs.

Maar draagvlak is essentieel, erkent hij. 'We vragen leraren om flinke veranderingen door te voeren. Hun steun is noodzakelijk.' Als een school besluit de aanpak over te nemen, vindt er daarom altijd een stemming plaats: ten minste 80% van de leraren moet achter het besluit staan, anders gaat het feest niet door.

Maar zo'n stemming kan niet voorkomen dat bijvoorbeeld na personeelswisselingen het draagvlak afneemt, en er na een aantal jaar geen meerderheid voor het strenge programma te porren valt. Een leerpuntje voor Nederland? 'De Nederlandse onderzoekers weten ervan,' zegt de grondlegger en valt stil. Meer wil hij er niet over kwijt. Hij was inhoudelijk niet betrokken bij de ontwikkeling van de Nederlandse pilot. 'Het is aan de onderzoekers.' Kortom: veel succes.

Robert Slavin
Sommige leraren zullen zich Robert Slavin misschien nog herinneren van hun opleiding. De hoogleraar onderwijspsychologie is een veel geciteerde wetenschapper, en schreef ook het populaire studieboek Educational Psychology waarvan in 2012 de tiende druk verscheen. Slavin werkt onder meer als directeur van het Center for Research and Reform in Education aan de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore. Ook blogt hij wekelijks voor de Huffington Post, de Amerikaanse nieuwssite die jaarlijks miljoenen unieke bezoekers trekt. Op vrijdag 13 juni zal hij van de Rijksuniversiteit Groningen een eredoctoraat in ontvangst nemen 'vanwege zijn uitzonderlijke bijdragen aan de wetenschap'.