Volgens Marije Hulsbosch, woordvoerder van de MBO Raad, is studievertraging voor sommige studenten onvermijdelijk. Ze doelt op een groep studenten die nu wordt opgeleid voor sectoren die door corona het hardst getroffen worden: welzijn, zorg, toerisme, de eventindustrie en de horeca. In deze branches zijn stageplekken nu schaars. Maar de MBO Raad ziet ook een lichtpuntje: ‘We hebben met de overheid goede afspraken kunnen maken over examinering in een crisistijd als deze. Daardoor kunnen veel scholen alternatieven aanbieden aan studenten, zoals praktijkopdrachten in een gesimuleerde setting.’
Om welke afspraken gaat het dan precies? OCW bundelde ze in het ‘Servicedocument mbo-aanpak coronavirus COVID-19’ en bijbehorende handreiking 'Verantwoord diplomabesluit' (versie juli 2020). Er staat in welke alternatieven er zijn als een geschikte stageplek onvindbaar is.
Welke bewijslast is er straks nodig om een student zonder volledig afgelegd praktijkexamen toch te laten afstuderen?
Het blijkt dat OCW de diplomeringseisen in crisistijd behoorlijk heeft versoepeld. Zo mogen examens op de keuzedelen (praktijktoetsen) in sommige gevallen worden geschrapt en kunnen mbo-scholen het verplichte aantal stageuren verlagen. Om de leerdoelen (die ongewijzigd blijven) te kunnen halen krijgen studenten dan bijvoorbeeld een vervangende opdracht vanuit een bedrijf of via simulatie op school. Ook mag een examencommissie in het uiterste geval studenten laten afstuderen op basis van eerder behaalde prestaties die in het kader van het leertraject zijn behaald, zoals een portfolio en reflectieverslagen. ‘Dat gebeurt alleen bij studenten waarvan absoluut helder is dat ze het afsluitende examen gehaald zouden hebben,’ benadrukt de MBO raad.
Studenten beoordelen op basis van formatieve gegevens is een ontwikkeling die onderwijsadviseur Alie Kamphuis (CINOP) in crisistijd logisch acht, maar waar ze voor de langere termijn vraagtekens bij zet: ‘Formatieve gegevens laten zien wat een student nodig heeft om zich te ontwikkelen en zijn nuttig voor de begeleiding. Maar om iemand te beoordelen zijn ze minder betrouwbaar. Bovendien moeten studenten in hun leerproces ook fouten kunnen maken zonder dat die meetellen voor het examen.’ Daar voegt ze aan toe dat het veel scholen inmiddels lukt om op school zelf praktijkexamens te organiseren.
Het servicedocument is wat de MBO Raad betreft een levend document: ‘We voeren wekelijks overleg met OCW over de handreiking. In november staat de evaluatie op de agenda en bekijken we wat verder nodig is voor de lichting studenten die dit jaar gaat afstuderen.’ Dat scholen mogelijk meer bewegingsvrijheid krijgen, kondigt OCW zelf al aan: ‘Zo nodig zal bezien worden welke aanvullende ruimte kan worden geboden’ (Handreiking diplomabesluit, p.1). Na ingang van de gedeeltelijke lockdown gisteravond lijkt dat een voor de hand liggende route.
De bestaande en te verwachten versoepelingen geven te denken over de civiele waarde van het mbo-diploma. Blijft deze overeind of heeft deze lichting straks minder kansen op de arbeidsmarkt? Voor de MBO Raad moet de civiele waarde van het mbo-diploma ten allen tijde gewaarborgd blijven: ‘De normen zijn niet verlaagd - studenten moeten nog steeds hetzelfde kennen en kunnen. De afspraken zorgen ervoor dat zij die in normale omstandigheden waren afgestudeerd, nu ook hun diploma halen.’
Maar dat zal niet iedereen met de MBO Raad eens zijn. In het voortgezet onderwijs werden voor de zomer de centrale eindexamens geschrapt en daar ligt het percentage geslaagden een stuk hoger dan het jaar ervoor (98,7% tegenover 92%). Volgens OCW komt dit doordat de regels om te compenseren met schoolexamens soepeler zijn dan met eindexamens. Met dat in je achterhoofd kun je je afvragen of flexibelere diplomeringseisen in het mbo er ook niet voor zorgen dat een deel van de studenten ten onrechte het felbegeerde papiertje bemachtigt? Kamphuis kan zich daar niet in vinden, integendeel: ‘In het mbo is toezicht op de kwaliteit van de examinering zwaarder dan het toezicht op de kwaliteit van de schoolexaminering in het vo. Examencommissies en ook de inspectie hanteren in het mbo strenge kwaliteitsnormen, ook in coronatijden. De inspectie gaat ook onderzoek doen naar examinering in coronatijden (zie kader, red.) dus als scholen het niet goed gedaan hebben, gaat de sector alsnog nat. Een dergelijk onderzoek lijkt in het vo niet te komen…’
InspectieonderzoekDe Inspectie van het Onderwijs is op dit moment bezig met een themaonderzoek naar examinering in het mbo. Dit stond al in 2019 gepland, voor de pandemie uitbrak. ‘Uiteraard nemen we in het onderzoek actuele ontwikkelingen mee, zoals beslissingen die zijn genomen tijdens corona’, aldus woordvoerder Daan Jansen. Alie Kamphuis (CINOP) vindt het een gemiste kans dat de inspectie geen vergelijkbaar onderzoek doet naar examinering in coronatijden in het ho en vo. ‘Dit voelt bijna als een motie van wantrouwen. Het lijkt nu net of het mbo het niet goed gedaan heeft en daar aanvullend onderzoek nodig is. Alleen door alle sectoren te bekijken, krijgen we een goed beeld van hoe scholen zijn omgegaan met deze bijzondere omstandigheden en kunnen we van elkaar gaan leren.’ |
Terug naar die onvindbare stageplekken. Dat de nood hoog is, blijkt wel uit het 'Actieplan stages en leerbanen', (OCW, SBB en partners) dat in april 2020 van kracht werd en waar OCW onlangs extra geld voor uittrok. Via gerichte belacties wordt geprobeerd nieuwe leerbedrijven te werven en vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Of dit met de aangescherpte maatregelen zoden aan de dijk zet, is de vraag. Zijn bedrijven bij een lockdown waarin iedereen thuiswerkt, nog wel bereid tot het aannemen van stagiairs? ‘Belletjes hebben absoluut zin, bijvoorbeeld om een vervangende, vergelijkbare stage te vinden,’ zegt de MBO raad. ‘Een kok kan in plaats van in een restaurant bijvoorbeeld stage lopen in een zorginstelling.’
Dat er een uitdaging ligt, zal niemand ontkennen. Wat kan OCW doen om studenten op dit vlak nog meer tegemoet te komen? Kamphuis: ‘Nu mogen studenten alleen stagelopen in een erkend leerbedrijf. Misschien moeten we daar minder streng mee omgaan. Ook stages in andere bedrijfstakken kunnen uitkomst bieden. Als je een opleiding volgt tot gastheer maar niet in de horeca kunt werken, kun je klantvriendelijkheid ook laten zien in de detailhandel. Dat is nu nog niet toegestaan.’ Minister Ingrid van Engelshoven (OCW) sprak in het Tweede Kamerdebat van 7 oktober (over maatregelen coronavirus) inderdaad van ‘een groot potentieel aan stageplaatsen (170.000, red.) dat niet past bij de vraag’. Zelf noemde zij andere oplossingen zoals stages buiten reguliere schooltijden, nieuwe leerbedrijven die een deelstage aanbieden of meer spreiding over het jaar – voornamelijk adviezen die ook in het servicedocument staan.
De MBO Raad zou graag zien dat mbo-studenten die zich willen laten omscholen recht houden op een basisbeurs als hun studie langer gaat duren. Nu de arbeidsmarkt door de crisis veranderd is, bieden niet alle opleidingen evenveel toekomstperspectief. Het gaat vooral om opleidingen binnen de horeca, het toerisme, evenementen en de bouw. Marije Hulsbosch: ‘We willen voorkomen dat jongeren straks met een diploma thuis komen te zitten.’ Voor studenten op niveau 3 en 4 geldt op dit moment een maximale studieduur van zeven jaar: alleen dan houd je recht op je studentenreisproduct en basisbeurs. In het debat van 7 oktober beaamde Van Engelshoven dat het voor sommigen raadzaam is om langer binnen de opleiding te blijven, omdat dat hun kansen op de arbeidsmarkt vergroot. ‘Daar houden we rekening mee, en hebben we geld voor gereserveerd,’ beloofde zij. Concreter werd het echter niet. Of het genoeg zal zijn om deze lichting mbo-studenten uit de brand te helpen, is nog maar de vraag.
Bronnen bij dit artikel
Handreiking verantwoord diplomabesluit
Live debat Tweede Kamer over coronamaatregelen op 7 oktober 2020
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
