Summatieve dtt

'De basis op orde, de lat omhoog.' Weet u nog, dat was het
mantra van Marja van Bijsterveldt in 2010/2011. Jacob Raap citeert de minister
als hij het heeft over de aanleiding voor de ontwikkeling van de diagnostische
tussentijdse toets (dtt). Raap is sectormanager dtt bij het College voor
Toetsen en Examens en geeft een presentatie over de dtt op de jaarlijkse
Kennismarkt van OCW, afgelopen donderdag 11 maart. Het is een onverbloemd
optimistisch verhaal. Met een historische bodem erin, nietwaar?

Belangrijkste doel van de toets - die de afgelopen weken volgens Raap door 50.000 leerlingen uit havo/vwo2 en vmbo3 is gemaakt - is het leerproces van leerlingen zichtbaar te maken voor de docent zodat hij (of zij) zijn (of haar...) handelen daar op kan afstemmen. Met andere woorden, aldus Raap, de toets faciliteert het diagnostische gesprek tussen leerkracht en leerling, maar dan op grote schaal. En de sectormanager neemt zijn publiek serieus: 'De toets heeft alleen waarde in handen van een professionele docent´. Of toch niet helemaal? Want in zijn verhaal vermeldt Raap niet één keer de fundamentele kritiek van bijvoorbeeld de Vereniging Levende Talen sectie Nederlands op de dtt. Integendeel. Hoewel er gesuggereerd wordt dat de toets gestuurd wordt door overheid of Cito, zitten docenten aan de knoppen, benadrukt Raap. Ik vermoed dat de VLT daar anders over denkt.
Maar dan, zijn publiek is niet kritisch. Raap laat een voorbeeld zien van de toets Nederlandse schrijfvaardigheid: met drag & drop woordjes invullen of alinea's indelen. Niemand stelt zelfs maar de vraag of schrijfvaardigheid testen op deze manier wel een goed idee is.

Ander voorbeeld dan, een Engelse brief schrijven. Raap laat zien hoe leerlingen
met een pull down menu een aanhef kunnen kiezen. Wat weten we dan als
docenten, als leerlingen deze toets gemaakt hebben?
Worden er helemaal geen vragen gesteld? Jawel, een van de aanwezigen wil weten waarom de dtt is opgesplitst in 5 schoolniveaus in plaats van responsief te zijn, met andere woorden leerlingen te volgen in hun niveau (zoals in Denemarken gebeurt, red.). Zou het niet een meerwaarde opleveren als de havo-leerling bijvoorbeeld wiskunde op vwo-niveau zou kunnen doen? Niet nodig voor de doelstelling van de dtt en te massief, aldus Raap. Zoveel adaptiviteit 'zou een veel te grote en vooral te kostbare itembank vergen'. 

Aan het eind van de presentatie laat de sectormanager zich toch een beetje in de kaarten kijken. ´Ik vermoed dat de dtt vooral op groepsniveau gebruikt gaat worden in het Nederlandse onderwijs.´ Hij laat zien hoe gemakkelijk je groepsrapportages kunt maken. ´Ik vermoed dat scholen op die manier gaan werken.' Maar de dtt was toch bedoeld om het handelen van de docent in de klas te faciliteren? En om het gesprek tussen leerkracht en leerling over wat er nog te leren valt, te vergemakkelijken? Werkt het CvTE nu toch aan een instrument waarmee scholen straks de inspectie van nieuwe cijfers kunnen voorzien? En soort pre-examen zo je wilt? Dan mag er zeker nog wel het een en ander verbeterd worden aan de onderwijsinhoud, want wat toetsen we anders? Als Raap afsluit, klinkt het bijna tussen neus en lippen door uit zijn mond: ´Wellicht dat de dtt ook kan dienen als vervanging van andere summatieve toetsen.´ En dat lijkt me toch een wake up call voor de commerciële uitgevers. 

Is het misschien veelzeggend dat de diapresentatie van Raap niet lukt en blijft
hangen op het logo van de ontwikkelaar, niet het CvTE maar .... Cito?

Monique Marreveld is hoofdredacteur van Didactief