Ongehoorzaamheid is werkelijke jongensprobleem

Een moedige poging van wiskundedocent Siep de Haan. Hij bracht vijf middelbare scholen bijeen om te praten over het ‘jongensprobleem’. De prestaties van jongens lopen in binnen- en buitenland achter op die van meisjes. Volgens De Haan is het tijd om jongens anders les te geven.

Wanneer ik de uitkomst van dit symposium goed heb gevolgd – ik was er niet bij – dan liepen de aanwezigen uiteindelijk niet warm voor positieve discriminatie van jongens. We modderen met zijn allen dus door met de jongens.

Het is niet dat het jongensprobleem geen aandacht krijgt. De bijeenkomst van De Haan was de zoveelste in een lange rij. Toch gaan we met het jongensprobleem in het onderwijs om alsof het een natuurverschijnsel is. Iedereen ziet van alles misgaan, maar we voelen ons machteloos om er iets aan te doen.

Eén van de grote vragen is natuurlijk wat de oorzaak is van de problemen tussen het onderwijssysteem en ‘onze’ jongens. Ik kan ook alleen maar gissen. Een gesprekje dat ik afgelopen weken had op school, bracht mij voor mijn gevoel dichter bij de kern.

Een collega had het over het verborgen curriculum op nagenoeg elke school in Nederland. Officieel staan er de prachtigste zaken in de schoolplannen, maar stiekem doen we maar één ding: We leren gehoorzaamheid aan, of we pogen ongehoorzaamheid af te leren.

Gehoorzame kinderen doen het namelijk goed in het onderwijs. Ongehoorzame kinderen doen het niet goed, zo weet elke onderwijsprofessional. Met gehoorzame kinderen werkt elk onderwijsplan. Met gehoorzame kinderen voelt een klas nooit vol. Met ongehoorzame kinderen daarentegen loopt alles spaak.

De vraag is overigens of we gehoorzaamheid werkelijk aanleren, of dat we simpelweg de ongehoorzame leerlingen weg selecteren naar lagere onderwijsniveau’s. Ik vermoed het laatste.

Het bruggetje naar jongens en meisjes is snel gelegd. Meisjes in de schoolbanken zijn gemiddeld gehoorzamer dan jongens. Meisjes pikken hierdoor gemiddeld meer op in een les. Meisjes bereiden zich beter voor op de lessen (huiswerk) en halen dus hogere cijfers. Niet omdat ze meer talent hebben, maar omdat ze gemiddeld simpelweg vaker doen wat er van hen gevraagd werd.

Vaak wordt er van jongens gezegd dat ze zo moeilijk ‘stil kunnen zitten’. Dat is niets anders dan zeggen dat jongens ‘niet willen luisteren’.

Het probleem met de jongens in het onderwijs is naar mijn idee dan ook een tragisch gevolg van de tijdgeest. Jongens worden minder autoritair opgevoed dan vroeger. Het onderwijs staat ook veel minder op autoriteit dan vroeger.

Tegelijkertijd is er voor de ongehoorzame ziel meer afleiding dan ooit. Games bieden instant bevrediging. Dopamine shots naar de hersenen. De lange mars door het onderwijs is zwaar voor de ongehoorzame dopamine game junk.

De vraag van Siep de Haan -  wat we nu aan moeten met de jongens - is moeilijk te beantwoorden in het huidige tijdgewricht. Veel vernieuwingen in het onderwijs nemen de gemotiveerde leerling als uitgangspunt. Ik ken geen vernieuwing die uitgaat van ongehoorzame, onwillige leerlingen die hun aandacht liever op andere zaken richten, of het moet om Glen Mills-achtige opleidingen gaan.

Welke kant de oplossing zal gaan, toont het schaduwonderwijs. De particuliere huiswerkinstituten spinnen garen bij de moeite van de jongens in de schoolbanken. Ik heb de groeicijfers van de huiswerkinstituten nooit uitgesplitst gezien naar jongens en meisjes. Mijn inschatting is – als ik er naast zit, dan hoor ik het graag – dat meer jongens dan meisjes de dure instituten bevolken. Tijdens het werk op een huiswerkinstituut is namelijk geen ruimte voor ongehoorzaamheid (ook niet voor frivole vernieuwingen overigens). Daar zijn deze instellingen veel te duur voor.

Ferry Haan is docent economie aan het Jac. P. Thijsse College in Castricum, promovendus aan de UvA, geassocieerd lid van de Onderwijsraad en publicist.