Onderzoek

Uit de kunst!

Tekst Wouter Havinga
Gepubliceerd op 02-02-2023 Gewijzigd op 02-02-2023

Wat is eigenlijk goed kunstonderwijs voor de basisschool? Het Lectoraat Kunsteducatie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten deed een review die scholen kan helpen zich voor te bereiden op de komende peiling van de onderwijsinspectie.

In schooljaar 2024/2025 gaat de onderwijsinspectie het vak kunstzinnige oriëntatie in groep 8 in kaart brengen. Wat weten en kunnen leerlingen en hoe ziet het aanbod van scholen eruit?

Scholen die zich op het peilingsonderzoek willen voorbereiden, doen er goed aan eens te kijken naar de reviewstudie van het Lectoraat Kunsteducatie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten naar wetenschappelijke kennis over kunstonderwijs. Het kan hen helpen om in het peilingsjaar goed voor de dag te komen.

Wat werkt goed?

Het lectoraat onderzocht 293 (inter)nationale studies uit de periode 2003-2022. Daaruit blijkt dat het kunstonderwijs niet in balans is. Zowel in ons land als internationaal nemen dans en drama een marginale positie in de klas in, en wordt aan de beeldende kunst en in iets mindere mate muziek de meeste onderwijstijd besteed.

Opdrachten die ruimte bieden aan de eigen interesses en verantwoordelijkheid van leerlingen werken goed voor tekenen, fotografie of andere beeldende opdrachten. Ze bevorderen de motivatie en leiden tot betere prestaties. Ook dansles biedt veel ruimte, bijvoorbeeld voor improvisatie: laat leerlingen gerust werken aan hun eigen choreografieën. Het scheelt wel als je als leraar ook weet hoe je danslessen geeft, dat is natuurlijk vaak een kwestie van bijscholing.

Het helpt ook om vakoverstijgend te werken, dus bijvoorbeeld te laten tekenen bij de geschiedenis- of aardrijkskundeles. Een stappenplan – hoe kom je tot een goed eindproduct – kan leerlingen daarbij helpen. Ook drama is heel geschikt om vakoverstijgend te werken. Naast de taalontwikkeling gaan ook sociale vaardigheden erdoor vooruit, zoals het vermogen empathie te hebben met de ander en te beseffen dat anderen een andere kijk op de wereld kunnen hebben.

Creativiteit kun je het beste stimuleren door leerlingen in groepjes samen te laten werken. Let er op dat opdrachten niet te open of gesloten zijn: de gulden middenweg is het geven van structuur én vrijheid.

Eén ding valt op in het onderzoek: leraren zijn vaak gericht op een goed eindproduct, terwijl kunstenaars het belangrijk vinden dat leerlingen de tijd nemen voor het proces en daarover nadenken. De onderzoekers adviseren vaker bij elkaar in de keuken te kijken en erover na te praten.

Methode

Dit onderzoek had als centrale vraag: Wat is er bekend over beïnvloedbare factoren voor leerprestaties bij kunstzinnige oriëntatie in (het einde van) het primair onderwijs? De onderzoekers bekeken 293 studies. Daarvan is 85% in het buitenland verricht, maar dit maakt de resultaten niet minder relevant: een internationaal vergelijkend onderzoek in vijftien landen naar curricula op dit gebied vond veel overeenkomsten in leerdoelen en vaardigheden.

In het onderzoek stonden vier vakgebieden centraal (dans, drama, muziek en beeldende kunst) en drie vakoverstijgende thema’s: creativiteit (1), samenwerking met de culturele omgeving (2), en samenhang, integratie en interdisciplinariteit (3). Daarbinnen keken ze naar vijf beïnvloedbare factoren: visie, onderwijsproces- en programma, deskundigheid, randvoorwaarden en samenwerking met de culturele omgeving.

Folkert Haanstra, Diederik Schönau, Cock Dieleman, Ellen van Hoek en Linda Reus. Wat werkt in kunstzinnige oriëntatie? Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, 2022.

Meer lezen?

Het onderzoeksrapport is hier te vinden.

Uit de kunst!

Wat werkt goed?

Methode

Meld je aan voor onze nieuwsbrief!