Baby Lev werd geboren in een joodse, niet-gelovige familie in het huidige Wit-Rusland - toen nog een filiaaltje van het omvangrijke Russische tsarenrijk. Zijn vader was bankier en de familie Vygotski woonde in de middelgrote stad Gomel. Dankzij positieve discriminatie - de populatie van universiteiten moest voor tenminste drie procent uit joden bestaan - veroverde rechtenstudent Lev in 1913 een plekje op de staatsuniversiteit van Moskou.
Na zijn afstuderen keerde Vygotski in 1917 terug naar Gomel. Nadat de revolutionairen de tsaar hadden afgezet en een communistische heilstaat probeerden te stichten, nam hij voor de bolsjewieken plaats in de gemeenteraad. In 1924 kreeg hij een aanstelling aan het Instituut voor Psychologie in Moskou, en in 1925 maakte Vygotski zijn eerste en enige reis naar het buitenland: hij bezocht een congres in Londen.
Tijdens zijn jaren aan het psychologie-instituut onderzocht de jurist onder meer hoe de ontwikkeling van kinderen verloopt. Vygotski was van mening dat dit proces afhankelijk is van de cultuur waarin kinderen leven, en dat deze gebeurtenis dus eigenlijk een weerspiegeling is van de maatschappijontwikkeling. Ironisch genoeg levert Vygotski zelf het bewijs voor deze stelling: de opvatting is namelijk typerend voor de marxistische ideeën die kameraad Vygotksi sinds de revolutie aanhing. De Rus zag ook een belangrijke rol weggelegd voor taal. Wanneer jonge kinderen een probleem oplossen, denken zij altijd hardop, terwijl de ‘innerlijke taal’ in het denkproces van volwassenen onnavolgbaar zou zijn voor iedereen, behalve voor de eigenaar van de krakende hersenen in kwestie. Taal is een tool die kinderen van hun omgeving overnemen, en die ze gebruiken om kennis en vaardigheden op te doen. De taal geeft structuur hieraan. En hoe verder ze zich ontwikkelen, hoe meer ze zich deze taal eigen maken.
Aan de docent kende Vygotski een grote waarde toe (en terecht!). Aan hem (m/v) de taak om kinderen te begeleiden, te sturen en te helpen bij het oplossen van problemen. Vygotski erkende hiervoor zelfs een speciale dimensie: the zone of proximal development (zone van de naaste ontwikkeling). Met deze Lord of the Rings-achtige benaming doelde de psycholoog op het gat tussen wat het kind zelfstandig kan, en wat hij in potentie zou kunnen. Een goede leraar is dus in staat om deze zone rond een leerling steeds verder op te schuiven, en dat doet hij door stukje bij beetje verantwoordelijkheid af te staan aan de leerling.
Vygotski werkte tien jaar aan het instituut in Moskou en stierf op 37-jarige leeftijd aan de gevolgen van tuberculose. Zijn werk werd echter pas decennia later bekend in het Westen. Tijdens zijn leven had hij zich namelijk de woede van zijn medecommunisten op de hals gehaald met een meningsverschil over het ontwerp van een geheel marxistische psychologie. Zijn onderzoeken waren lange tijd in het verdomhoekje van de Sovjet-wetenschap weggestopt, maar een roemloze ondergang bleef hem bespaard.
Lees alle artikelen uit deze serie in ons dossier Dode pedagogen.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
