Onderzoek

Het dilemma van Sultan Göksen

‘Deze tijd dwingt studenten om in sneltreinvaart op afstand te leren lesgeven. Gelukkig hebben de meesten vóór hun stage al leren werken met online leermiddelen en weten de ouderejaars ook goed hoe ze met digitale programma’s kunnen differentiëren. Toch stelt deze tijd onze studenten voor lastige dilemma’s. Een terugkerende vraag: moeten ze vasthouden aan hun oorspronkelijke lesplan of zich meer richten op wat individuele leerlingen nodig hebben? Wat is belangrijker, hun didactische of hun pedagogische rol?
Soms schrikken studenten als de camera aangaat en ze de thuissituatie van hun leerlingen zien. Sommigen blijken met broertjes en zusjes in een klein huis te wonen en één laptop te delen. Ze missen hun klasgenoten en zijn nogal eens bedroefd. Dan kun je als leraar ervoor kiezen om gewoon je les af te draaien, maar zo verzaak je eigenlijk je pedagogische verantwoordelijkheid. Hoe kun je die leerlingen helpen? Anders dan in het klaslokaal kun je niet op hen afstappen en vragen hoe het gaat. Sommige studenten voelen zich machteloos als hun leerlingen zich tijdens de online lessen afwezig gedragen en geen aantekeningen maken of vragen stellen.

We zien dat leraren tijdens de coronacrisis meer dan ooit met ouders in gesprek moeten om te zorgen dat kinderen goed kunnen leren. Hoe belangrijk die relatie met ouders is, weten we ook uit onderzoek van bijvoorbeeld Eddie Denessen en Joep Bakker. Maar die gesprekken zijn niet altijd makkelijk en soms emotioneel. Als leraar confronteer je ouders met hun leefwijze of vraag je of je kunt helpen bij armoede in het gezin. Studenten oefenen tijdens hun opleiding zulke oudergesprekken, maar we merken dat ze ons nu vaker om theorie op dit vlak vragen. Ze willen absoluut geen fouten maken. Gewoonlijk kunnen ze kinderen nog naar de mediatheek sturen als er thuis geen goede werkplek is. Maar nu moeten ze ouders bijvoorbeeld direct wijzen op subsidieregelingen voor laptops of andere gemeentelijke voorzieningen die beschikbaar zijn gekomen.

Overigens kan gebrek aan motivatie tijdens je online lessen natuurlijk ook aan je didactiek liggen. In online lessen is het vaak lastiger om te zorgen voor interactie. Ook hebben veel leraren ineens minder tijd tot hun beschikking en is de gebruikelijke lesduur van twee uur bijvoorbeeld tot dertig minuten teruggebracht. Dan moet je heel creatief zijn. Gelukkig zie ik dat onze studenten die uitdaging met beide handen aanpakken en veel durven uitproberen. Ze leren ontzettend veel in heel korte tijd en dat is fantastisch. Ik wijs ze onder meer op de website wijslijst.nl, waaraan ik zelf meewerk: een overzicht van handige tools en fora, samengesteld door leraren uit po en vo.

Ik zou alle leraren graag op het hart willen drukken: blijf je richten op wat je leerlingen wilt leren. De coronacrisis dwingt je weliswaar om je digitale vaardigheden te ontwikkelen of te verbeteren. Zo worden de verschillen tussen leraren in die vaardigheden, waar onder meer het promotieonderzoek van Maaike Heitink op wees, mogelijk kleiner, en dat is goed nieuws. Maar je verdrinkt ook makkelijk in al het online aanbod van technische hulpmiddelen. Om goed op afstand les te geven, hoef je echt niet alles te gebruiken of te kunnen.’

Sultan Göksen is lerarenopleider (Hogeschool van Amsterdam) en mede-initiatiefnemer van wijslijst.nl, een overzicht van tools en fora voor leraren in coronatijd.


Bronnen

Ouders als educatief partner:

• Joep Bakker, Eddie Denessen, Marjolein Dennissen en Helma Oolbekkink-Machand (2013). Leraren en ouderbetrokkenheid, een reviewstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij kunnen vervullen. Radboud Universiteit Nijmegen.

Digitaal onderwijs:

• Effecten digitaal onderwijs: NRO/Kennisnet (2018). Digitale hulpmiddelen in het onderwijs. Over gebruik, effecten en de rol van de leraar.

• Niveauverschillen digitale vaardigheden onder leraren: Maaike Heitink (2018). Eliciting Teachers’ and Students’ Technological Competences: Assessing Technological Skills in Practice. Enschede: University of Twente.

Tools voor lesgeven op afstand:

• Wijslijst.nl, overzicht van online tools voor leraren in coronatijd. Initiatief van leraren in het po en vo.

Dit artikel verscheen in Didactief, mei 2020.