Francisco Ferrer Guardia kwam in 1859 ter wereld in een gehucht in Catalonië. Francisco’s ouders runden een goedlopend boerenbedrijf, en hadden een ongekend geloof in God en de monarchie. Op vijftienjarige leeftijd werd Francisco naar Barcelona gestuurd, waar hij in de leer ging bij een meelhandelaar. Zijn baas schreef hem in bij een avondschool, waar de leergierige puber kennismaakte met republikeinse en seculiere idealen.
In 1883 ging Ferrer – inmiddels in de twintig, vrijmetselaar, tegenstander van klerikalisme, zelfverklaard republikein énmarried with kids– aan de slag als spoorwegbeambte in Barcelona. De jonge vader smokkelde politieke vluchtelingen per trein naar Frankrijk en werkte mee aan een complot om een republikeinse coup te plegen, die mislukte. Als straf werd Ferrer verbannen naar Parijs, waar hij werkte als leraar Spaans. Zijn interesse in onderwijs werd hierdoor gewekt en ondertussen verschoven zijn politieke idealen steeds meer naar de anarchistische hoek.
Toen hij na de dood van een leerling een miljoen frank erfde, zag hij zijn kans schoon om terug te gaan naar Barcelona en daar een school te stichten. Geen overbodige luxe in een land waar zeventig procent van de bevolking analfabeet was, en de weinige scholen meestal in handen waren van klerikalen die oog hadden voor weinig meer dan de Heilige Schrift.
Nee, dan Ferrer. ZijnEscuela Modernahad geen religieuze of politieke grondslag, werkte niet met cijferbeoordeling en keerde zich tegen een competitieve sfeer onder de leerlingen. Lijfstraffen, die de gewoonste zaak van de wereld waren op andere scholen, waren streng verboden; docenten moesten de interesses en het tempo van de studenten volgen. School moest een afspiegeling van de echte wereld zijn, dus jongens en meisjes uit alle lagen van de samenleving warenbienvenido. Het doel van de Moderne School was om vooroordelen uit te bannen, om jonge mensen op te leiden tot individuen die in staat zijn om zelf hun hersens te gebruiken en verder kunnen kijken dan bijbelse dogma’s.
Des duivels vond de Kerk deze school, die al snel een goede reputatie en een groot leerlingenbestand opbouwde. En ook vanuit de wereldlijke macht ontstond er veel weerstand tegen de radicaal omdat hij zou aanzetten tot geweld. Dus toen in 1909 heftige rellen uitbraken in Catalonië, werd er al snel naar de schooldirecteur gewezen als veroorzaker. Zonder eerlijk proces, en zonder kans zich te verdedigen werd Francisco Ferrer – vele internationale protesten ten spijt – ter dood veroordeeld en in het Kasteel van Montjuïc geëxecuteerd. Zijn laatste woorden zouden zijn geweest: ‘Lang leve de Moderne School!’
Tekst: Anne Burgers
9 december 2013
Lees alle artikelen uit deze serie in ons dossier Dode pedagogen.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
