Onderzoek

Flippen is niet altijd leuker

Wat heb je precies onderzocht?
‘Ik heb een literatuurreview gedaan naar de effecten van de flipped classroom – ook wel flipped learning genoemd – op de leerprestaties en tevredenheid van leerlingen. Daarna heb ik een studie gedaan op mijn school bij 154 leerlingen in 2 havo/vwo, tijdens een zesweekse lessenserie over industrialisatie. In deze studie heb ik gekeken naar de relatie tussen ondersteuning van zelfregulatie en flipped learning.’

Wat waren de belangrijkste uitkomsten?
‘Uit de review bleek onder meer dat de leerprestaties tijdens flipped learning gemiddeld iets beter zijn dan bij instructie in de klas. Een mogelijke verklaring is dat je als leraar meer tijd overhoudt voor effectieve lesvormen als voorkennis activeren, feedback geven en groepsopdrachten uitzetten. Ook hebben leerlingen in een flipped classroom vaak meer ruimte om naar eigen inzicht de instructie te volgen. Ze kunnen bijvoorbeeld de online video pauzeren of terugspoelen. Leerlingen hoeven zich minder zorgen te maken dat ze iets belangrijks missen. Verder blijkt dat de lestijd gelijk houden – en dus niet verkorten omdat de leerlingen nu meer thuis voorbereiden – en quizjes over de leerstof tijdens de instructievideo of in de klas kunnen leiden tot hogere leerprestaties. Overigens heeft flipped learning geen effect op de tevredenheid van leerlingen over de leeromgeving: anders dan vaak gedacht leidt het niet automatisch tot een hogere intrinsieke motivatie.’

Hoezo vinden leerlingen de geflipte les niet meteen aantrekkelijk?
‘Mogelijk doordat ze merken dat ze tijdens de klassikale lessen meer inspanning moeten leveren en daardoor denken dat ze minder goed leren. Uit onderzoek weten we dat leerlingen minder inspanning vaak – ten onrechte – associëren met het onder de knie hebben van de lesstof. Terwijl meer inspanning, bijvoorbeeld door actief stof toe te passen, juist leidt tot beter leren.’

Wat kwam er uit de studie naar de lessenserie?
‘Aanvankelijk niets. De helft van de leerlingen kreeg tijdens hun thuislessen zogeheten zelfregulatie-prompts, korte onderbrekingen waarin ze gestimuleerd werden om op een effectieve manier over hun eigen leerproces na te denken. Aan het begin van een video werd leerlingen bijvoorbeeld gevraagd om na te denken over hun planning en hoe ze ervoor konden zorgen dat ze alle belangrijke leerstof onthielden. Volgens de literatuur zou dat hun leerprestaties moeten bevorderen, maar dat kon ik niet aantonen.’

In een tweede opzet is het ontwerp van de prompts verbeterd.
‘Aan de video’s heb ik onder meer expliciete gesproken instructies toegevoegd over de voordelen van nadenken over je eigen leerproces. Leerlingen horen onder meer dat ze beter leren als ze van tevoren de planning doornemen en hun mobiel uit het zicht leggen. In deze opzet presteren de leerlingen significant beter: ze scoren gemiddeld 0,9 punt hoger op het eindproefwerk. Ook zijn ze zich bewuster van hun eigen leerproces. Wel vonden de leerlingen de ondersteuning van zelfregulatie soms erg storend. Ze hebben het gevoel dat de prompts voor te veel afleiding zorgen, waardoor ze zich onvoldoende kunnen concentreren op de instructievideo en minder goed leren. Maar ondertussen scoren ze dus wel beter.’


Beter leren is niet per se leuker leren?
‘Als leraar moet je altijd een balans zoeken tussen nuttig en leuk. Leerlingen kunnen zelf dit verschil niet altijd goed inschatten. Nadenken over je eigen leerproces kost meer inspanning, het vraagt een extra bewustwordingstap. Leerlingen moeten weg van het idee dat ze minder leren door opdrachten die ze als vervelend ervaren. Want dat klopt niet, zoals mijn onderzoek bevestigt.’


Maakt het nog uit waar de lessen over gaan?
‘In principe kun je in elk vak zelfregulatie binnen flipped learning aanleren. Wel moet je de ondersteuning voor zelfregulatie inhoudelijk goed laten aansluiten op de stof: een leerling die goed is in zelfregulerend leren bij geschiedenis, is dit niet automatisch ook bij wiskunde.’
 

Deze Q&A verscheen in Didactief, mei 2021.