Procesdiagrammen zijn belangrijk in de biologieles. Ze beschrijven processen als eiwitsynthese of de stikstofkringloop. Als biologieleraar merkte ik, dat leerlingen die diagrammen lastig te begrijpen vinden. Met een promotiebeurs voor leraren besloot ik dat verder uit te pluizen.
Dat leerlingen een diagram moeilijker blijken te vinden wanneer ze de gebruikte symbolen niet kennen of voorkennis over het onderwerp missen, is voor de hand liggend. Maar een opvallend resultaat is dat naarmate diagrammen minder elementen bevatten, ze moeilijker zijn. Vermoedelijk omdat ze dan abstracter zijn. Verder bepalen ook de ruimtelijke vaardigheden en het visueel werkgeheugen van de leerling hoe moeilijk ze een diagram vinden.
Met een eyetracker heb ik gemeten waarnaar leerlingen precies kijken gedurende het leren met een procesdiagram en welke activiteiten succesvol zijn en welke niet. Na het bestuderen van de diagrammen kregen de leerlingen een animatie te zien van hun oogbewegingen tijdens het leren en moesten ze hardop vertellen wat ze aan het doen waren. Het blijkt dat leerlingen die beter zijn in het leren met diagrammen zich meer oriënteren, beter meta-informatie als titel, legenda en labels gebruiken, meer voorkennis activeren en zichzelf meer vragen stellen.
Op basis van deze inzichten heb ik een training ontwikkeld om leerlingen een strategie bij te brengen voor succesvol leren met diagrammen. Deze training van anderhalf uur is uitgeprobeerd bij 172 vwo-leerlingen van acht scholen. Eerst worden de leerlingen gemotiveerd voor het leren van diagrammen. Vervolgens wordt de strategie uitgelegd, voorgedaan en geoefend. De strategie behelst een stapsgewijze aanpak voor het leren met een diagram, waarbij de leerlingen bijvoorbeeld leren om voorkennis te activeren en zichzelf vragen te stellen. Ten slotte krijgen de leerlingen feedback. Het blijkt dat de training vruchten afwerpt: leerlingen spannen zich mentaal meer in en leren daardoor meer van een procesdiagram.
Marco Kragten, ‘Comprehending Process Diagrams in Biology Education’. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2015.
Dit artikel is verschenen in de rubriek Kort Onderzoek in Didactief, mei 2016.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
