Waarom is een bredere blik op hoogbegaafdheid belangrijk?
‘Scholen schenken steeds meer aandacht aan hoogbegaafde leerlingen, maar de meeste kijken nog vooral naar Cito-scores. Leerlingen met hoge scores krijgen een IQ-test en bij een uitkomst van 130 of meer noemen we ze hoogbegaafd. Maar uit onderzoek weten we dat er meer bij komt kijken dan alleen IQ ofwel analytische vaardigheden, namelijk ook creativiteit en praktische vaardigheden.’
Ons onderwijs is vooral gericht op cognitief-analytische vaardigheden. Vanwaar dan toch je pleidooi voor testen op die andere begaafdheden?
‘Je hebt leerlingen die heel creatief zijn en originele oplossingen weten te bedenken. Dat zijn nuttige vaardigheden die in onze samenleving steeds belangrijker worden. Alleen wordt creatief gedrag op school niet altijd gesteund, soms zelfs afgestraft of afgeleerd. Het denken in andere oplossingen zou meer gewaardeerd mogen worden.’
Wat bedoel je precies met praktische vaardigheden?
‘Dat zou je ook aanpassingsvermogen kunnen noemen: dat je situaties zo weet te gebruiken dat je de meeste kans op succes hebt. Bijvoorbeeld dat je goed kunt samenwerken en precies weet hoe talenten van anderen die van jou kunnen aanvullen. Je ziet leerlingen die het goed doen op school, maar daarna niet. En omgekeerd zie je veel succesvolle mensen die op school helemaal niet zo goed waren, maar door hun uitstraling en aanpassingsvermogen andere mensen mee weten te krijgen. Dat bleken trouwens lastige zaken om te vangen in een test, je moet daarbij eerder met observaties werken.’
Voor creativiteit heb je wel een test gemaakt. Met vragen als: wat kun je met een hamer doen? Is het daarbij niet lastig dat kinderen al geconditioneerd zijn?
‘Dat is zeker het geval. Bij die hamer is het eerste antwoord altijd: spijkers slaan. Maar sommigen denken verder: van spijkers uit de muur halen tot en met een figuur op een uiteinde van de hamer plakken en de hamer als stempel gebruiken. Naast dat soort vragen bevat de test ook opdrachten als: maak een verhaaltje bij een plaatje. Of: vertel waar dit boek volgens jou over gaat. Veel kinderen vinden dat lastig, ze zoeken toch naar goedkeuring van de leraar, ze worden onzeker. Leerlingen die blij worden van dit soort vragen, dat zijn de creatief begaafde leerlingen.’
Wat hebben begaafde leerlingen nodig?
‘Bekend is dat begaafde leerlingen door te weinig uitdaging hun motivatie kunnen verliezen. Je moet dus voor verrijkingsstof zorgen. Ik heb bij vijfhonderd leerlingen uit groep 7 en 8 een intelligentie- en creativiteitstest afgenomen en vervolgens de 10% hoogst scorende leerlingen verdeeld over een groep met online verrijkingsstof en een controlegroep. Individuele computeropdrachten werkten vooral voor creatief begaafde leerlingen en minder voor analytisch begaafde leerlingen. Daarnaast heb ik een groep leerlingen in een “plusklas” gevolgd. Hier gingen niet alleen de prestaties omhoog, maar bleef ook de motivatie van leerlingen op peil, terwijl in de controlegroep, waar kinderen dus regulier les kregen, de motivatie daalde.’
Is er verder verschil tussen analytisch en creatief begaafde leerlingen?
‘Nee, we zagen dat analytisch en creatief begaafde leerlingen op andere gebieden vergelijkbare scores behaalden. Opvallend vond ik de groep leerlingen die op beide punten uitblinkt, dus zowel intelligent als creatief is. Deze leerlingen blijken het meest succesvol: ze hebben een betere motivatie, een beter zelfbeeld en een beter geheugen.’
Wat zijn je aanbevelingen?
‘Schenk meer aandacht aan creativiteit. Dat kan heel simpel door meer open opdrachten te geven. Dat vinden leraren soms eng, omdat er dan niet één goed antwoord is en de les uit de hand kan lopen. Probeer de antwoorden die je zelf in je hoofd hebt, los te laten en open te luisteren naar waar leerlingen mee komen. Vraag naar redeneringen achter antwoorden. Dan ontdek je dat leerlingen heel creatief kunnen denken.’
Joyce Gubbels, The Dynamics of Giftedness in the Upper Primary Grades. Proefschrift Radboud Universiteit/NRO, 2016.
Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek Kort in Didactief, november 2016.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
