Cultuur, wat is dat eigenlijk? Alles wat in een museum hangt? Of ook de wereld daarbuiten? Eenduidige antwoorden zijn er niet. Die verwarring, vertellen Monique van der Hoeven en Astrid Rass van SLO, het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, lag in 2008 aan de basis van het onderzoeksproject Cultuur in de spiegel (CiS), waar Didactief al eerder over schreef (maart 2012).
CiS stoelt op een analytisch kader over cultuur van de Groningse hoogleraar Barend van Heusden, voor wie cultuur niet uit een verzameling objecten bestaat. Cultuur is bij hem het proces van omgaan met en interpreteren van de wereld om ons heen, waarbij mensen gebruik maken van diverse vaardigheden (waarnemen, verbeelden, conceptualiseren, analyseren) en media (bijvoorbeeld muziekinstrumenten, architectuur, digitale media).
In Cultuur in de spiegel is op dertien basis- en middelbare scholen onderzocht of deze opvatting van cultuur een bruikbaar uitgangspunt is voor cultuuronderwijs. De betrokken docenten deden een training in de pijlers van CiS. Vervolgens ontwikkelden ze samen met promovendi van de Rijksuniversiteit Groningen en leerplanontwikkelaars van SLO onderwijsprogramma’s voor hun eigen school.
Cruciaal is dat leraren steeds aanknopingspunten bij de belevingswereld van de leerlingen zoeken. Zo kunnen leerlingen in bepaalde vakken met een fototoestel op pad worden gestuurd om eetculturen te verbeelden. Hoe ontbijten mensen uit verschillende culturen, wat en hoe eten ze, op welke plekken en waarom?
Een van de deelnemende docenten was Rosanne Bakker, die op het Zernike College in Groningen kunst- en cultuurvakken geeft. ‘In vakken als Nederlands, filosofie en kunstgeschiedenis ben je soms met hetzelfde bezig als in andere vakken zonder dat je het van elkaar weet of goed kunt benoemen. Cultuur in de spiegel biedt een vakoverstijgende taal die het mogelijk maakt samen lesmateriaal te ontwikkelen.’
Dat resulteerde bijvoorbeeld op de Montessori-locatie van het Zernike College in een reeks vanuit CiS geschreven kunst- en cultuurvakken waarbij ook bruggen geslagen worden naar bijvoorbeeld wiskunde.
Bakker is positief over het belang dat CiS hecht aan het culturele bewustzijn van jongeren. ‘Docenten hoeven niet hun hele lesprogramma overhoop te gooien, maar worden wel gestimuleerd om rekening te houden met de belevingswereld van hun leerlingen.’
De pilot is onlangs afgerond. Een leerplankader is 20 maart tijdens een eindconferentie gepresenteerd, met daarin vele praktijkvoorbeelden van op het CiS-kader geënt cultuuronderwijs. Een mooie inspiratiebron voor andere scholen, hopen Van der Hoeven en Rass.
Bakker heeft wel gemerkt dat niet elke leraar warmloopt voor de bijbehorende abstracte theorie: ‘Maar dankzij de pilot is het theoretisch kader aangescherpt en toegankelijker geworden.’ De belangstelling uit het onderwijsveld is in ieder geval groot: de eindconferentie zat vol.
Meer info: www.cultuurindespiegel.nl. Zie www.didactiefonline.nl voor een verslag van de eindconferentie van CiS.
Dit artikel is eerder verschenen in Didactief van april 2014.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
