Eind december kwam een internationale onderzoeksgroep met een belangrijke doorbraak: voor het eerst waren genen gevonden die samenhangen met ADHD. Samenhangen, want genetische variaties hoeven niet per se tot uiting te komen in gedrag. Bovendien hangt die genetische aanleg ook met andere aandoeningen samen, zoals depressie, verslavingsgevoeligheid en autisme.
In Nederland krijgt 5% van de kinderen de diagnose ADHD. Veel ouders zijn daar blij mee: hun kind is niet langer ‘gewoon moeilijk’, maar heeft een aandoening. Daar schuilt een gevaar in, waarschuwt de Groningse promovendus Sanne te Meerman. Want het label ADHD beschrijft hooguit gedrag, maar is daar geen verklaring voor, laat staan een medische. Te Meerman bestudeerde hoe wetenschappers wereldwijd spreken (congressen) en schrijven (publicaties) over ADHD. Hij constateert dat deze vaak een misleidende, versimpelde voorstelling van zaken geven. Ze beweren bijvoorbeeld dat mensen met ADHD afwijkende hersenen hebben. Dat mag op groepsniveau gemiddeld gelden, maar niet voor elk individu.
Daarnaast is medicalisering een probleem. In de voorlichting over ADHD wordt druk gedrag voorgesteld als symptoom van een onderliggende ziekte, met Ritalin als medicijn. Maar de zaken liggen helemaal niet zo eenduidig. ‘Er zijn nooit lichamelijke kenmerken gevonden die onderscheidend zijn voor mensen met een ADHD-classificatie. Door te suggereren dat dergelijke kinderen een uniek (hersen)kenmerk delen, stel je ADHD ten onrechte voor als een ziekte.’
Te Meerman wil stigmatiserende uitspraken over ADHD aan de kaak stellen. Als coördinator van een ZonMw-werkgroep werkt hij mee aan genuanceerder voorlichtingsmateriaal. Moeten we maar helemaal stoppen met de diagnose? Te Meerman noemt dat een lastig dilemma. Het etiket ADHD geeft sturing in zorg en onderzoek. ‘Maar door onder meer de opgeblazen hersenvondsten en het medische frame is ADHD als gedragscategorie dusdanig vervuild geraakt dat de voordelen misschien niet meer opwegen tegen de nadelen.’
Sanne te Meerman, ADHD and the Power of Generalization. Exploring the Faces of Reification. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2019.
Dit artikel verscheen in Didactief, september 2019.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
