Lemov adviseert om leerlingen te helpen bewust hun aandacht te richten. ‘We weten dat je leert waar je aandacht aan besteedt, dat noemen we “selectieve aandacht”,’ zegt de Amerikaanse lerarenopleider en onderzoeker. Help leerlingen dus om op te letten tijdens belangrijke momenten in de les, door bewust om te gaan met hun interacties onderling. Een leerling kan bijvoorbeeld aarzelen om zijn vinger op te steken in een klassikale discussie, zelfs als hij het antwoord weet, omdat hij zich zorgen maakt over wat zijn medeleerlingen zullen denken. Wees als leerkracht expliciet, en moedig je leerlingen aan om oogcontact te maken als ze met medeleerlingen praten, om mee te knikken met hun ideeën, en om naar hen te glimlachen.
Meer en meer houden leerkrachten bij hun planning rekening met het werkgeheugen van de leerlingen, maar hoe zit het met je eigen werkgeheugen? Je stelt leerlingen een vraag, beantwoordt hun vragen, denkt na over hoe je verder wilt in de les, hebt aandacht voor de behoeften van alle leerlingen in de klas – en dat allemaal tegelijk. Dat is hard werken, zegt Lemov.
Door uitstekend te plannen maak je werkgeheugen vrij. Neem voor de les de tijd om te bedenken wat de belangrijkste vragen zijn die je leerlingen wilt stellen, en welk antwoord je wilt dat ze daarop geven. Schrijf voorbeeldantwoorden op en houd die bij de hand.
Als leerkracht moet je vóór een les ook de tijd nemen om je op vragen voor te bereiden, stelt Lemov.
Veel docenten stellen hun vragen aan de klas zonder instructies te geven over het verloop van zo’n klassikaal vraaggesprek. Het resultaat: leerlingen die aarzelen om te antwoorden, of die zomaar een antwoord verzinnen.
Je kunt beter aan het begin van de les laten weten hoe je wilt dat leerlingen antwoorden. Moeten ze zich omdraaien en met hun klasgenoot overleggen? Of tien seconden de tijd nemen om na te denken, voor ze een gesprek beginnen? Of in dertig seconden opschrijven wat ze weten?
Welke techniek je gebruikt, zal per klas verschillen, zegt Lemov. Misschien is je derde klas heel stil en gebruik je daarom liever de praat-met-je-klasgenoot techniek, terwijl je vijfde klas heel luidruchtig is en meer gebaat bij het rustgevende opschrijven van de antwoorden.
Lemov stelt dat leerkrachten vaak onbedoeld een klassikaal gesprek bij voorbaat de nek omdraaien door gesloten vragen te stellen, of vragen met een voor de hand liggend antwoord.
Als je een leerling bijvoorbeeld vraagt: ‘Moeten we het van het vuur halen, of moeten we doorgaan met het verhitten van dit mengsel?’, ligt het antwoord misschien voor de hand. In plaats daarvan kun je beter vragen: ‘Wat moeten we nu doen?’
Door gesloten vragen te stellen, creëer je een leeromgeving waarin niemand antwoord wil geven, omdat het antwoord zo voor de hand ligt. Gevolg: je stelt nog makkelijkere vragen. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.
In de derde editie van Teach like a Champion benadrukt Lemov het verschil tussen zogenoemd formatief en summatief schrijven, en hoe de keuze voor formatief schrijven ertoe leidt dat leerlingen beter gaan schrijven.
Bij summatief schrijven vraag je een leerling te schrijven over iets waar hij het antwoord op hoort te weten. Bijvoorbeeld: ‘Hoe verandert Jonas in hoofdstuk 10? Geef me twee voorbeelden.’ Als de leerling het niet weet of twijfelt, komt er al snel niets op papier.
Bij formatief schrijven ga je er niet vanuit dat de leerling het antwoord weet. Bijvoorbeeld: ‘Waarom zou Jonas zich zo gedragen hebben?’ De leerling mag hier naar hartelust zijn gedachten opschrijven, want het is geen kwestie van goed of fout: de drempel om te schrijven is dus veel lager. Zo leert hij zijn eigen gedachten kennen, zonder deze meteen te moeten verdedigen. En je eigen gedachten leren kennen, dat is toch uiteindelijk één van de hoofddoelen van schrijven? Begin daar dus mee.
Lemov stelt voor om formatief schrijven te combineren met ‘stille solo’s’, waarbij leerlingen een paar keer de gelegenheid krijgen om circa een minuut formatief te schrijven, waarna een klassikale discussie volgt.
‘Het is een heel eenvoudige gewoonte, maar de stille solo geeft leerlingen de kans om bewust na te denken. Weinig leerkrachten doen het, omdat het echt een uitdaging kan zijn in een klas. De kans is groot dat je vijf kinderen hebt die zeggen “Ik weet niet wat ik moet schrijven”, of iemand die doet alsof hij zijn potlood is vergeten’.
De truc is om klein te beginnen en deelname zo eenvoudig mogelijk te maken: laat de kinderen dertig seconden schrijven en benadruk dat er geen foute antwoorden zijn, zodat ze meteen een succesje boeken. Loop door het lokaal en moedig de leerlingen aan.
Geef ook echt een startsignaal, bijvoorbeeld ‘go’, als de leerlingen aan de slag mogen,. Je wilt dat het lokaal bruist van de energie.
Als leerlingen een duwtje in de rug nodig hebben of gecorrigeerd moeten worden, is het belangrijk om dit privé te doen, benadrukt Lemov. Andere kinderen hoeven er geen weet van te hebben.
Ga op je hurken zitten bij het tafeltje van een leerling en praat rustig. Je kan bijvoorbeeld zeggen: ‘We hebben hier drie stille solo's gehad, ik heb je gevraagd om wat op te schrijven en je hebt nog niets op papier staan. Ik weet dat je wat te melden hebt. Daarom mag je tijdens de lunch even terug komen.’ En hoe lastig het ook is, geef naast kritiek ook complimenten. Gebruik dezelfde lichaamstaal en toon voor het hele gesprek en vergeet niet te glimlachen.
Je corrigeert met een doel, niet om te laten zien wie de baas is. Zeg dus niet ‘Ik vroeg je om te schrijven en je schrijft niet’, maar ‘Ik vroeg je om te schrijven, en schrijven is echt belangrijk. Het leert je denken en formuleren.’
Doug Lemov is overtuigd van het belang van leesvaardigheid voor academisch succes. ‘Leerkrachten die voorlezen aan leerlingen, en leerlingen die voorlezen aan elkaar, is een ongelooflijk krachtig hulpmiddel dat vaak over het hoofd wordt gezien’, zegt hij.
Belangrijk is natuurlijk wel dat je het goed voorbereidt. Dus als je een moeilijke lezer hebt, geef hem dan een makkelijke alinea om te lezen, zodat hij slaagt. En geef een uitstekende lezer een lastige alinea. Cruciaal is dat je ze hier niet op voorbereidt - laat het op zijn minst willekeurig lijken.
Als je leerlingen vraagt wat ze gisteren hebben geleerd, zullen ze moeite doen om zich dit te herinneren, maar als het lukt, zal dit ervoor zorgen dat de stof in hun langetermijngeheugen wordt opgeslagen. Je leerlingen vragen wat ze geleerd hebben is dus de praktische oplossing voor vergeetachtigheid. Maar het werkt alleen goed, als je systematisch en regelmatig herinneringen ophaalt.
Je kan er een stuk van je les aan wijden: een tijdsslot dat je inricht met het expliciete doel leerlingen zich belangrijke zaken uit vorige lessen te laten herinneren, liefst met behulp van open vragen. Laat alle kinderen er aan meedoen, werk niet met vingers opsteken en laat iedereen aan het woord.
Lemov adviseert om de kennis die leerlingen nodig hebben om een les te kunnen begrijpen, op papier te zetten op één A-4tje (zo nodig dubbelzijdig als er beeldmateriaal bij moet), zodat ze allemaal op gelijke voet beginnen.
Op dit a4’tje zet je bijvoorbeeld sleutelwoorden, belangrijke figuren en een tijdlijn van belangrijke gebeurtenissen.
Oefen deze kennis vaak met de leerlingen, liefst dagelijks maar toch zeker meerdere keren per week. Door het op te schrijven, bouw je ook meteen je eigen inhoudelijke kennis op - en dat is ook voor jou winst.
Dit artikel is een vertaling en bewerking door Wouter Havinga van het artikel ’10 new teaching techniques Doug Lemov wants you to know’ uit TES, 6 december 2021.
Doug Lemov schreef drie succesvolle boeken: Teaching in the online classroom, Surviving and Thriving in the New Normal (uitg Joh Wiley & Sons, 2020), Teach like a champion 2.0, 62 technieken om leerlingen te laten excelleren (CED Groep, 2016), en The coach’s guide to teaching (John Catt Education, 2020).
1 Realistische kijk op online les
2 Schitteren voor het schoolbord
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
