Als we muziekleraar Gerwin van der Werf (47) benaderen voor een interview, is hij direct enthousiast. ‘Leuk!’ Maar dan: ‘Een vakidioot ben ik eigenlijk niet.’ Niet? Wie Van der Werf meemaakt in de klas, serieus met leerlingen, geconcentreerd achter de piano of spelend op viool of gitaar, denkt daar gemakkelijk anders over. Toch zegt hij: ‘Een vakidioot is altijd met zijn vak bezig. Ik niet. Ik ben “schizofreen”, want op vrijdag en maandag schrijf ik.’ Romans, journalistieke artikelen, maar ook columns over de dagelijkse schoolpraktijk in Trouw. Ze zijn gebundeld in het boek Schooldagen, een jaar in het leven van een muziekdocent.
Lesgeven en schrijven combineren vraagt een ijzeren discipline. ‘Op mijn schrijfdagen moet ik het docentschap “uitzetten”. Het omgekeerde – het schrijven blokkeren – is eenvoudiger. Op school krijg ik niet de kans om weg te dromen. Ik leef er volledig in het hier en nu.’
Biotoop is er bij als Van der Werf 75 minuten lang muziekonderwijs geeft aan de internationale klas van Het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest. Geen klas met tweetalig onderwijs, maar een groep van zestien leerlingen die een opleiding tot het international baccalaureate middle years programme volgt. Een behoorlijke mond vol, maar kort gezegd leidt het programma op tot een internationaal erkend pre-universitair diploma. Ofwel, deze leerlingen hebben na vier jaar toegang tot universiteiten en hogescholen over de hele wereld. Veertien, hooguit vijftien jaar zijn ze, maar bloedserieus.
‘Ladies and gents, put your feet steady on the floor,’ begint Van der Werf de les. ‘Let op de volgende vaardigheden: standing, breathing, timing en lyrics. You’re supposed to know eighty percent by heart.’ Van der Werf plaatst de songteksten als een soort autocue op drie lessenaars. ‘Don’t look and stare at this all the time,’ is de boodschap. Want: funest voor de houding. Geroezemoes wordt onderbroken met een vingerknip. Dan klinkt driestemmig The Rose van Bette Middler: Some say love, it is a river… That drowns the tender reed… Some say love, it is a razor… That leaves your soul to bleed…’
Na het lied is het tijd voor reflectie. Wat vonden de leerlingen ervan? Jessy vond ‘the build-up’ goed, maar de drie stemmen waren niet zo goed te horen. Harder dus? Opnieuw klinkt onder pianobegeleiding het laatste couplet, maar dan luider.
Gerwin van der Werf is inmiddels achttien jaar muziekleraar op Het Rijnlands Lyceum. De eerste jaren nog fulltime, maar sinds de geboorte van zijn zoon in 2001 werkt hij drie dagen. Hij miste tijd om na te denken. Tijd voor reflectie en voorbereiding. Dat gaat beter in drie dagen en wat ook helpt is het periodisch onderwijs, waarbij de leerling gedurende acht lesweken maximaal acht vakken volgt. ‘Ik heb deze kids twee keer 75 minuten in de week. Dat lijkt veel, maar ik heb ze ook een half jaar niet. De langere lessen zijn niet alleen voor mezelf heel prettig, maar ook voor de leerlingen. Muziek is een kunstvak, een samenspel waar leerlingen in het drukke onderbouwrooster met zestien vakken tijd hebben voor plezier, zelfkritiek en reflectie.’
In het tweede deel van de les musiceren leerlingen in groepjes. Ze doen een voordracht en reflecteren na afloop op zichzelf en elkaar. De opdracht: maak een groove met de volgende elementen: opbouw, riff (herhaling), ritme en een ‘extra laag’, en beoordeel elkaar hierop. ‘Ready to go? Enjoy!’ Alle instrumenten worden letterlijk uit de kast gehaald: van (bas)gitaar, trompet en drums tot piano en keyboard. Sommige leerlingen spelen van huis uit, anderen leren het hier.
Een van de leerlingen pakt haar trompet en begint te spelen. Al bij de eerste noten komt een bijna magische sfeer de school binnen. Er heerst discipline. Er wordt gekeken en geluisterd naar elkaar, er is overleg. Ja, dit is wat Van der Werf bedoelt met de toegevoegde waarde van muziek. ‘Ik denk dat je van muziek een beter mens wordt. Dat is zelfs bewezen: musiceren heeft een positieve invloed op de gemoedstoestand, maar ook op de intelligentie. Muziek is door niets te vervangen.’ Ook niet door sport? ‘Nee, sport is minder cognitief. Met muziek bereik je veel meer “uplifting emotion”. Muziek kan je echt even optillen uit de dagelijkse shit.’
Van der Werf komt uit een onderwijsfamilie. Zijn vader was leraar Nederlands, zijn moeder doceerde godsdienst/maatschappijleer. Om die reden koos Van der Werf in eerste instantie voor iets anders: een studie Muziekwetenschappen. Niet om leraar te worden, maar omdat hem álles boeide wat met muziek te maken had. ‘Totdat je je afvraagt: en nu?’ Bij IVLOS maakte hij kennis met de tweede-fase-lerarenopleiding en kwam terecht op een fijne stageschool. Het was muziekleraar Raoul Wijffels op het Slingerbos College in Harderwijk die hem inspireerde. ‘Wat Wijffels deed, is vergelijkbaar met wat ik nu doe: werken in groepjes, zelf componeren, samen zingen en musiceren. Ik vond dat geweldig.’
Terug bij het tweede deel van de les. ‘Lady’s, gents. Sit down please!’ Tijd voor de groove. De klas is stil en luistert aandachtig naar zang en gitaarspel van een drietal. Er worden driftig aantekeningen gemaakt. Een leerling geeft feedback op wat hij zojuist gehoord heeft. En terwijl de vierde groep zijn laatste performance afrondt, gaat de bel. ‘Before you leave: I would like a comment on this.’ Een meisje vond het einde goed, een klasgenoot is kritisch: ‘There were moments that you didn’t hear the other instruments, because of the trumpet.’
Na afloop analyseert Van der Werf zijn eigen les. ‘Dat aantekeningen maken moet anders. Ik dacht net: dom eigenlijk al dat gepen de hele tijd.’ Elk groepje beoordeelt voortaan slechts één ander groepje, besluit hij. Dan kan de rest gewoon lekker luisteren en genieten van de muziek.
Didactief mag drie exemplaren weggeven van Schooldagen, een jaar in het leven van een muziekdocent van Gerwin van der Werf. Mail je naam, adres en abonneenummer naar [email protected] om kans te maken.
Dit artikel is verschenen in de rubriek Biotoop in Didactief, oktober 2016.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
