Onderzoek

Betere vragen stellen in het kleuteronderwijs

nteractief voorlezen, waarbij kinderen worden aangemoedigd om mee te praten over het verhaal, helpt kinderen om nieuwe woorden te leren en verbanden te leggen. Vooral dialogisch voorlezen, waarbij de leerkracht gesprekken voert met de kinderen over het boek, is effectief. Het stellen van vragen speelt hierin een belangrijke rol. Open vragen, zoals ‘Waarom denk je dat het jongetje dat doet?’ nodigen kinderen uit om uitgebreider te antwoorden en stimuleren kritisch denken. Toch blijkt dat veel leerkrachten vooral gesloten vragen stellen, zoals ja/nee-vragen (‘Is de beer groot?’). Wij wilden weten of de onderwijsstijl van leerkrachten een rol speelt in hoe vaak en welke soort vragen ze stellen.

Gesprekken interactiever maken

Onderzoeksmethode

Zeventien kleuterleerkrachten deden mee aan het onderzoek. We filmden hun voorleesactiviteiten en analyseerden welke vragen ze stelden. De vragen werden ingedeeld in twaalf categorieën, waaronder ja/nee-vragen en waarom-vragen. Ook vulden ze een vragenlijst in over hun leerkrachtstijl. Hierbij keken we naar twee dimensies: hoeveel controle de leerkracht uitoefent in de klas (invloed) en hoeveel steun de leerkracht geeft aan leerlingen (nabijheid).

Op basis hiervan konden we vier leerkrachtstijlen onderscheiden:

• Helpend/vriendelijk. Deze leerkrachten tonen warmte en betrokkenheid en stimuleren een positieve sfeer in de klas. Ze moedigen leerlingen aan en bieden ondersteuning waar nodig;
• Leidend. Leerkrachten met deze stijl bieden structuur en duidelijke richting. Ze zorgen voor een goed georganiseerde leeromgeving waarin leerlingen weten wat er van hen verwacht wordt;
• Ruimte gevend/latend. Deze leerkrachten stimuleren zelfstandigheid en laten leerlingen veel zelf ontdekken. Ze geven ruimte voor eigen inbreng en stimuleren creativiteit en verantwoordelijkheid;
• Ontevreden. Deze leerkrachten zijn minder direct aanwezig, waardoor leerlingen zelf oplossingen moeten bedenken. Ze stellen kritische vragen en dagen leerlingen uit om zelfstandig na te denken en te groeien.

Veel of weinig vragen

Onze resultaten laten zien dat leerkrachten met de stijl helpend/vriendelijk niet alleen méér vragen stelden, maar ook bepaalde soorten vragen vaker gebruikten. Zij stelden vaker helpende vragen, zoals ‘Welke kleur heeft de beer? De beer is br…?’ en vroegen ook vaker naar gevoelens, zoals ‘Hoe voelt hij zich denk je?’ Daarnaast stelden zij meer waar-vragen, (‘Waar gaan ze nu naartoe?) en vragen over wat personages doen (‘Wat zijn ze hier aan het doen?’). Dit laat zien dat zij interactie gebruiken om kinderen actief bij het verhaal te betrekken.

Leerkrachten met de stijl leidend stelden minder waarom-vragen. Dit komt waarschijnlijk omdat deze stijl gericht is op controle en minder ruimte laat voor open gesprekken. Leerkrachten met de stijl ruimte gevend/latend en ontevreden lieten geen opvallende patronen zien in hun vraagstrategieën.

Verbeteren

Onze bevindingen laten zien dat leerkrachten hun vraagstrategieën kunnen verbeteren door zich bewust te worden van hun leerkrachtstijl. Door training kunnen zij leren om vaker open vragen te stellen en gesprekken met kinderen interactiever te maken. Dit helpt niet alleen bij het leren lezen, maar zorgt ook voor een rijkere taalomgeving en stimuleert kritisch denken en taalbegrip bij jonge kinderen.

Femke van der Wilt is universitair docent binnen de afdeling Pedagogische- en Onderwijswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Sharisse van Driel is postdoc-onderzoeker binnen de afdeling Pedagogische en Onderwijswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Dit artikel verscheen in Didactief, mei/juni 2025.

Bron

Femke van der Wilt & Sharisse van Driel (2025). The relationship between teachers’ teaching style and the number and types of questions they ask during shared book reading: An  explorative study in early childhood education. International Journal of Early Years Education, 1-17.